DAVID LYNCH: Ο ανατρεπτικός ποιητής του Κινηματογράφου

 DAVID LYNCH

(Ντέηβιντ Λιντς)

Στη μνήμη του-In Memoriam

Τι να πει κανείς για τον άνθρωπο, που αγάπησε και αγαπήθηκε από την ίδια την τέχνη. Σε όλες της τις μορφές. Πού να σταθεί κάποιος;

Σκηνοθέτης, Σεναριογράφος, Παραγωγός, Ηθοποιός, Ηθοποιός φωνής, Animateur, Μοντέρ, Φωτογράφος, Τραγουδοποιός, Συνθέτης, Ζωγράφος

Δύσκολα θα βρεις άνθρωπο να έχει απλώσει τόσο διάπλατα την αγκαλιά του στο χώρο της τέχνης όσο ο Ντέηβιντ Λυντς. Και την άπλωσε με απέριττη τρυφερότητα, δοτικότητα αφήνοντας πίσω μια τεράστια προσφορά, δημιουργώντας ένα δικό του προσωπικό αισθητικό αλλά και θεματικό στυλ.

Ο δημιουργός που τόλμησε να κατέβει στον κόσμο των ονείρων μας, να βουλιάξει τον κόσμο των ενστίκτων μας, να ανατρέψει λογικές και ορθολογισμούς, να σπάσει τη γραμμική σχέση των γεγονότων. Μπήκε στον ακατανόητο κόσμο του υποσυνείδητου και της φαντασίας. Φλέρταρε με το άγνωστο και το ακατανόητο. 

Ο κόσμος του ήταν ασαφής και αδιόρατος, οι ήρωές του δεν εξυπηρετούσαν τον  κοινώς λεγόμενο ορθολογισμό. Δεν ήξερες αν πατούσες στον κόσμο του ρεαλισμού ή της φαντασίας. Τα σύμβολα έστηναν το δικό τους χορό. Ο θεατής παρακολουθούσε ένα έργο, στο οποίο έπρεπε να δοθεί 100% με τη μέγιστη δυνατή του κινητοποίηση, να σκεφτεί, να οραματιστεί, να μαντέψει. Οι εκπλήξεις και οι ανατροπές, τον περίμεναν σε κάθε σημείο, σε κάθε σεκάνς. 

Δεν είναι τυχαίο ότι για όλα τα έργα του μεγάλου σκηνοθέτη στήθηκαν κουβέντες και κουβέντες στον κόσμο του σινεμά αλλά και όχι μόνο, ανέβηκαν ολάκερες ιστοσελίδες, στις οποίες γινόταν απόπειρα ερμηνείας και προσέγγισης με τον κάθε θεατή να δίνει τη δική του προσφορά στην κουβέντα αυτή.

Ο θάνατός του πυροδότησε μια σπάνια έκρηξη αγάπης, σεβασμού, στοχασμού, που δεν συναντάς εύκολα σε ανθρώπους της τέχνης. Ο Λιντς είχε το δύσκολο εκείνο που όταν έβλεπες κάποιο έργο του, σίγουρα θα μπορούσες να μην το καταλάβεις μέχρι τα άδυτα των σημείων του αλλά θα σού άφηνε στην ψυχή και στο θυμικό την αίσθηση ότι "κάτι" σού άρεσε, ότι κάτι σε άγγιξε βαθύτατα. Ίσως να μην μπορούσες να το εξηγήσεις αλλά το βίωνες με το συναίσθημα. Και αυτή ήταν η δυναμική του κινηματογράφου του. Ένιωθες για τους χαρακτήρες του βαθύτατα συναισθήματα και στο τέλος μια παράξενη συμπάθεια λες και ήταν βγαλμένοι από πτυχές της δικής σου οραματικής ψυχής.

Η απώλεια του Ντέηβιντ Λιντς είναι πολύ μεγάλη! Και το κενό, στους σημερινούς καιρούς, χάσκει καθώς δύσκολα θα συναντήσει κανείς αναπληρωτές ή συνεχιστές αυτών των δημιουργών.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στις 20/1/1946 στη Μοντάνα των ΗΠΑ και έφυγε στις 15/1/2025 στο Λος Άντζελες, σε ηλικία 78 ετών από καρδιακά προβλήματα.

Η σχέση του με την τέχνη αφορούσε τη ζωγραφική αλλά στη συνέχεια στράφηκε στον κινηματογράφο, χωρίς όμως ποτέ να εγκαταλείψει την πρώτη του αγάπη, την οποία ασκούσε μέχρι τέλους.

Σπούδασε στο πανεπιστήμιο Τζωρτζ Ουάσιγκτον, στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Πενσυλβάνια,  στο Ωδείο AFI και σε διάφορες άλλες σχολές και κολλέγια τέχνης.

Η προσωπική του ζωή ήταν πολύ έντονη. Έκανε τέσσερις γάμους, ανάμεσά τους ήταν και αυτός με τη γνωστή σταρ Ιζαμπέλα Ροσελλίνι, το 1986-1991. Απέκτησε τέσσερα παιδιά. 

Τα τελευταία χρόνια είχε σοβαρά αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα λόγω του καπνίσματος. Αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι του στο Λος Άντζελες λόγω των καταστρεπτικών πυρκαγιών και η αναρρόφηση καπνού οδήγησε στην επιδείνωσή του με αναπνευστικά προβλήματα. Έφυγε στο σπίτι της κόρης του, πέντε μέρες πριν τα γενέθλιά του.

Το έργο του στον κινηματογράφο

Πιάνουμε χαρτί και μολύβι για να πούμε για ένα παλμαρέ δημιουργίας, που πραγματικά προκαλεί δέος:

Animateur:  6 έργα

Μουσική σύνθεση: 15 έργα

Κινηματογράφιση: 18 έργα

Ηχοληψία: 19 έργα

Μοντάζ: 19 έργα

Παραγωγός: 55 ταινίες

Σενάριο: 64 ταινίες

Σκηνοθεσία: 110 ταινίες

Νομίζω ότι δεν χρειάζεται σχολιασμός πάνω σε αυτό το θησαυρό.

Η δουλειά του στον κινηματογράφο κρατά περίπου 57 χρόνια, από το 1967 έως το 2024. Μια ολάκερη ζωή στο χώρο της έβδομης τέχνης.

Οι μεγάλες ταινίες του

Θα σταθώ, σαν αναφορά, στα μεγάλα εκείνα φιλμ, τα οποία σημάδεψαν το πέρασμα του Ντέηβιντ Λιντς στο χώρο του σινεμά και πραγματικά έγραψαν τη δική τους ιστορία

1977 "ERASEHEAD"

Μια ταινία, που κινείται στα όρια της μαύρης σκοτεινής φαντασίας τρόμου. 

Πρωταγωνίστησαν ο JACK NANCE και η CHARLOTTE STEWART

Πολύ δύσκολη ταινία, που αποτέλεσε το ξεκίνημα των εγκεφαλικών αυτών φιλμ του μεγάλου δημιουργού. Εστίαζε στο φόβο της πατρότητας και στον κόσμο του υποσυνείδητου.

Ο Χένρι Σπένσερ προσπαθεί να επιβιώσει από το βιομηχανικό περιβάλλον του, την θυμωμένη κοπέλα του και τις αφόρητες κραυγές του νεογέννητου μεταλλαγμένου παιδιού του.

Τιμήθηκε με 3 διεθνή βραβεία και 2 ακόμα υποψηφιότητες

1980  "Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ"

Κινηματογράφος του παραλόγου. Τρία πολύ μεγάλα ονόματα στους πρωταγωνιστές: ANTHONY HOPKINS, JOHN HURT, ANNE BANCROFT.

Ένας βικτωριανός χειρούργος σώζει έναν βαριά παραμορφωμένο άνδρα που υφίσταται κακομεταχείριση ενώ έβγαζε τα προς το ζην ως παράξενος. Πίσω από την τερατώδη πρόσοψή του, αποκαλύπτεται ένα πρόσωπο με ευγένεια, ευφυΐα και επιτήδευση.

11 Διεθνή βραβεία και 22 υποψηφιότητες. Υποψήφιο για 8 Όσκαρ. Καλύτερη ταινία στη Γαλλία με βραβείο Cesar

1984  "DUNE"

Κάτι διαφορετικό αυτή τη φορά από το μεγάλο σκηνοθέτη. Μια δυνατή περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας.

Ο γιος ενός Δούκα οδηγεί πολεμιστές της ερήμου εναντίον του γαλαξιακού αυτοκράτορα και του κακού εχθρού του πατέρα του για να απελευθερώσει τον κόσμο της ερήμου από την κυριαρχία του αυτοκράτορα.

Πρωταγωνιστές: KYLE MACLACHLAN, VIRGINIA MADSEN, FRANSESCA ANNIS

Υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερου ήχου, Βραβείο ενδυματολογίας στο φεστιβάλ SATURN

1986  "ΜΠΛΕ ΒΕΛΟΥΔΟ"

Ο Λιντς ανεβάζει, θα έλεγε κανείς, απογειώνει τα κινηματογραφικά του κάδρα και μονοπάτια. Σε ένα φιλμ, που σατυρίζει την κατάρρευση του Αμερικάνικου ονείρου επί Ρήγκαν. 

Ένα δυνατό ψυχολογικό ερωτικό θρίλερ μυστηρίου, με πολύ δυνατές αναφορές.

Η ανακάλυψη ενός κομμένου ανθρώπινου αυτιού που βρέθηκε σε ένα χωράφι οδηγεί έναν νεαρό άνδρα σε μια έρευνα που σχετίζεται με μια όμορφη, μυστηριώδη τραγουδίστρια νυχτερινού κέντρου και μια ομάδα ψυχοπαθών εγκληματιών που έχουν απαγάγει το παιδί της.

Εντυπωσιακό και το καστ των πρωταγωνιστών:  ISABELLA ROSSELLINI, KYLE MACLACHLAN, DENNIS HOPPER

18 διεθνή βραβεία και ακόμα 18 υποψηφιότητες. Υποψήφιος για καλύτερος σκηνοθέτης Όσκαρ ο Ντέηβιντ Λιντς. βραβείο καλύτερης αντρικής ερμηνείας για τον Ντέννις Χόπερ στο φεστιβάλ Μοντρεάλ.

1990 "ΑΤΙΘΑΣΗ ΚΑΡΔΙΑ"

Ένα σκοτεινό δραματικό θρίλερ με χαρακτηριστικά μαύρης κωμωδίας. Ένα φιλμ δρόμου και δράσης. Παθιασμένη και ρομαντική δράση, τρυφερότητα, έμφαση σε ανθρώπους του περιθωρίου. Στην ταινία έχουμε ένα εκπληκτικό ζευγάρι, που αφήνει το στίγμα του.

Οι νεαροί εραστές Sailor και Lula τρέχουν από την ποικιλία των περίεργων που έχει προσλάβει η μαμά της Lula για να σκοτώσει τη Sailor.

Εκπληκτικοί στις ερμηνείες του οι: NICOLAS CAGE,  LAURA DERN, WILLEM DAFOE.

5 Διεθνή βραβεία και 13 υποψηφιότητες. 

1992  "Ο ΥΠΟΠΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΙΝ ΠΙΚΣ"

Ένα δυνατό ερωτικό θρίλερ, ψυχολογικό δράμα.

Ένα όραμα τρόμου και υστερίας.

Οι οδυνηρές τελευταίες μέρες της Λόρα Πάλμερ εξιστορούνται ένα χρόνο μετά τη δολοφονία της Τερέζα Μπανκς, κατοίκου της γειτονικής πόλης του Twin Peaks.

Πρωταγωνιστές οι:  SHERYL LEE,  RAY WISE,  MADCHEN AMICK

4 Διεθνή βραβεία και 7 ακόμα υποψηφιότητες. Βραβείο καλύτερης μουσικής για τον Badalamenti στο Αμερικάνικο φεστιβάλ ταινιών τρόμου. Υποψήφιος για Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες ο Ντέηβιντ Λιντς. 

1997  "ΧΑΜΕΝΗ ΛΕΩΦΟΡΟΣ"

Ψυχολογικό δραματικό θρίλερ μυστηρίου

Ένα δυνατό φίλμ νέο-νουάρ με βάση την εμμονή.

Ανώνυμες βιντεοκασέτες προμηνύουν την καταδίκη ενός μουσικού για φόνο και η φίλη ενός γκάνγκστερ παρασύρει έναν μηχανικό.

Πρωταγωνιστές:  PATRICIA ARQUETTE,  BILL PULLMAN, JOHN ROSPLIUS

4 Διεθνή βραβεία και 6 υποψηφιότητες

2001  "THE MULHOLLAND DRIVE"

Είναι η ώρα μιας συγκλονιστικής ταινίας, που έκανε πάταγο με την εμφάνισή της και αποτέλεσε πεδίο συζητήσεων από τότε μέχρι σήμερα, με άπειρες αναλύσεις, προσεγγίσεις. Και αισθητικές και θεματολογικές.

Ψυχολογικό θρίλερ μυστηρίου

Μετά από ένα τροχαίο ατύχημα, μια επιβάτιδα χάνει τη μνήμη της και περιπλανιέται στους δρόμους για να βρει άσυλο στο σπίτι μιας άλλης γυναίκας. Από εκεί και πέρα ξεκινά ένας λαβύρινθος αναζήτησης και επιστροφής στην πραγματικότητα σε μια διαδρομή όπου το όνειρο μπλέκεται με την πραγματικότητα και οι ρόλοι αναστρέφονται.

To δίδυμο των πρωταγωνιστριών είναι εκπληκτικό: NAOMI WATTS,  LAURA HARRING & JUSTIN THEROUX.

Το φιλμ καταξιώνεται στο παγκόσμιο κινηματογραφικό χώρο με 50 διεθνή βραβεία και ακόμα 61 υποψηφιότητες. Ο Λιντς τιμήθηκε στις Κάννες για καλύτερη σκηνοθεσία. στη Γαλλία για καλύτερη ξένη ταινία, στος Λος Άντζελες για ταινία της δεκαετίας, στη Ν. Υόρκη για καλύτερο φιλμ, στο Τορόντο για καλύτερη σκηνοθεσία, στην Ισπανία για καλύτερο ξένο φιλμ και στα Cahiers du cinema, καλύτερη ταινία.

2006  "INLAND EMPIRE"

Δραματικό θρίλερ μυστηρίου και φαντασίας

Καθώς μια ηθοποιός αρχίζει να υιοθετεί την περσόνα του χαρακτήρα της σε μια ταινία, ο κόσμος της γίνεται εφιαλτικός και σουρεαλιστικός.

Πρωταγωνιστούν: KAROLINA GRUSZUA,  KRZYSZTOF MAJCRZAK, GRACE ZUBRISKIE

5 Διεθνείς βραβεύσεις και 20 υποψηφιότητες

2017  "TWIN PEAKS-THE RETURN"

Εδώ μιλάμε για μια τηλεοπτική σειρά, που κλείνει το μεγάλο του κύκλο.

25 ολάκερα χρόνια μετά την πρώτη ταινία με το θέμα αυτό έρχεται το Twin Peaks: The Return σε τρεις σεζόν, όλες σε σκηνοθεσία Lynch. Χωρίς να υπόκεινται πλέον στους περιορισμούς του δικτύου, ο Lynch και ο Frost χρησιμοποίησαν την πλήρη δημιουργική τους αυτονομία για να εκτελέσουν ένα όραμα εντελώς δικό τους – και το αποτέλεσμα είναι περίεργο, μερικές φορές βασανιστικό, αλλά πάντα συναρπαστικό τηλεοπτικό.

Το ίδιο πρωταγωνιστικό δίδυμο: KYLE MACLACHLIAN & SHERYL LEE και ο MICHAEL HORSE.

Στην τρίτη σεζόν, ο πράκτορας Κούπερ παγιδεύεται στην υπερφυσική Μαύρη Στοά 25 χρόνια μετά το τέλος της αρχικής σειράς cliffhanger. Εργάζεται για να βγει έξω και τελικά να επιστρέψει στο Twin Peaks, ενώ ο ντόπιός του, ο οικοδεσπότης του κακού πνεύματος Μπομπ, βρίσκεται στον πραγματικό κόσμο και σχεδιάζει να αποτρέψει την επιστροφή του Μπομπ στη Στοά.

Αυτό ήταν ένα μικρό μέρος από την τεράστια φιλμογραφία του μεγάλου σκηνοθέτη. Αναφέρονται ως οι ταινίες σταθμοί στην καριέρα του.

Ο Ντέηβιντ Λιντς, λάτρευε τους ανθρώπους με τους οποίους δούλευε μαζί στη διάρκεια δημιουργίας ενός έργου. Και αυτός είναι ο λόγος που αγαπήθηκε επίσης άπλετα από τους συναδέλφους του. Κάθε δουλειά μαζί του αποτελούσε μια ολάκερη εργασία πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη. Όλο του το έργο δούλεψε πάνω σε αυτήν σε όλες τις φάσεις της. Στις σκοτεινές, στους φόβους, στις εμμονές, στα άγρια πάθη αλλά και στις φωτεινές, στην αγάπη, τη δοτικότητα, τη στήριξη. Είχε τη δύναμη να παίρνει το θεατή του και να τον βάζει μέσα στο επίκεντρο της δράσης, να ταυτιζόμαστε μαζί τους, να ζούμε την αγωνία τους και τους φόβους τους, να τους αγαπάμε. 

O Λιντς δούλεψε παθιασμένα πάνω σε κάθε λεπτομέρεια των έργων του. Από την ενδυματολογία, τον ήχο, τη μουσική, τη φωτογραφία, τα πάντα. Κάθε ένα από αυτά έδινε τα δικά του μηνύματα στις ταινίες του. Ειδικά ο ήχος, με τα δικά του μηνύματα, η μουσική του Badalamenti, τα εκπληκτικά του χρώματα, και η φωτογραφία. 

Αυτός ο γητευτής των ονείρων δεν είναι πια μαζί μας. Πέρασε στον κόσμο της ιστορίας και της τέχνης. Άφησε όμως πίσω του ένα πολύ μεγάλο εμπνευσμένο καλλιτεχνικό έργο, που πάντα θα ξεχωρίζει, θα συγκινεί, θα δίνει τη φωτιά της συνέχειας. Άφησε πίσω του την ανθρωπιά του, την αξιοπρέπεια, τη συναδελφικότητα και την αποστασιοποίηση από κάθε λογής νομής εξουσίας.

Καλό ταξίδι στους άναρχους κόσμους των ονείρων σου, αγαπημένε μας Ντέηβιντ Λυντς