Φίλες και Φίλοι
είχαμε κάνει μια πρώτη συνοπτική παρουσίαση των συντελεστών της πολύκροτης ταινίας του Έλληνα Σκηνοθέτη.
Σας είχα προετοιμάσει ότι θα ακολουθήσει εκτενής και αναλυτική παρουσίασή της.
Ο Αγαπητός μας Φίλος Νικος Παπακωνσταντίνου λοιπόν, έχοντας δει την ταινία,
μας κάνει μια πλήρη αναφορά πάνω στο φιλμ που έχει σηκώσει πολύ μεγάλο θόρυβο εν όψει της τελικής ευθείας προς τα βραβεία της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου.
Αυτή τη φορά δεν χρειάζεται να κάνουμε εισαγωγή και παρουσίαση των στοιχείων και των συντελεστών της ταινίας. Ήδη τα έχετε διαβάσει στην πρώτη ανάρτηση που αναφέρω από πάνω.
Συνεπώς πάμε άμεσα στην παρουσίαση και στην κινηματογραφική άμεση εμπειρία του Νίκου.
Γιώργου Λάνθιμου
"Η ΕΥΝΟΟΥΜΕΝΗ"
"The Favourite"
Είναι ο Λάνθιμος ο νέος μας εθνικός ήρωας; Ανακάλυψε ξαφνικά ο μέσος Έλληνας το «κουλτουριάρικο» σινεμά; Ενδιαφέρουσες ερωτήσεις, οι οποίες όμως λίγο θα μας απασχολήσουν εδώ. Το θέμα μας είναι αν η νέα του ταινία, με τίτλο The Favourite, αξίζει την προσοχή μας ή όχι.
Ο Γιώργος Λάνθιμος δεν είναι αυτό που λέμε «εύπεπτος». Δεν κάνει ούτε ρομαντικές κομεντί, ούτε ταινίες δράσης, ούτε καν ταινίες που συνήθως αποσπούν πολλές υποψηφιότητες στα Oscar.
Και όμως, με τη νέα του ταινία απέσπασε, ούτε λίγο ούτε πολύ,
10 υποψηφιότητες:
Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Α' Γυναικείου για την Olivia Colman, Β' Γυναικείου για την Emma Stone και την Rachel Weisz, Πρωτότυπου Σεναρίου για τους Deborah Davis και Tony McNamara, Φωτογραφίας για τον Robby Ryan, Μοντάζ για τον Γιώργο Μαυροψαρίδη, Κοστουμιών για την Sandy Powell και Καλύτερου Σχεδιασμού Παραγωγής για την Fiona Crombie.
Ας εξετάσουμε λίγο τα στοιχεία προτού περάσουμε στο δια ταύτα. Έχουμε μια ταινία Έλληνα σκηνοθέτη με δέκα υποψηφιότητες για Oscar, κάτι που έχει να γίνει, αν δεν απατώμαι, μόνο από τον George Miller με το Mad Max: Fury Road, ενώ θα χρειαστεί να πάμε πίσω στη δεκαετία του '60 και στις κλασικές ταινίες του Ηλία Καζάν για να βρούμε κάτι ανώτερο σε επίπεδο υποψηφιοτήτων (με τις 12 υποψηφιότητες για το Λιμάνι της Αγωνίας και το Λεωφορείο ο Πόθος).
Ωστόσο, οι υποψηφιότητες των Oscar, που μοιραία και αναμενόμενα τράβηξαν τα φώτα της δημοσιότητας πάνω στον Γιώργο Λάνθιμο, καλύπτουν παράλληλα μια αδιαμφισβήτητα εντυπωσιακή ανοδική πορεία, με ταινίες οι οποίες μπορεί να μην ήταν blockbusters, αλλά τράβηξαν την προσοχή του κινηματογραφικού κόσμου και άνοιξαν πόρτες για τον σκηνοθέτη. Πόρτες, οι οποίες φαντάζουν απρόσιτες για έναν δημιουργό που μέχρι πρόσφατα γύριζε βίντεο κλιπ και διαφημίσεις και σκηνοθετούσε θεατρικές παραστάσεις στην Ελλάδα.
Κάπως έτσι έφτασε όχι απλά να διεκδικεί Oscar με αξιώσεις, σε μια χρονιά μάλιστα η οποία είναι ιδιαίτερα γεμάτη, αλλά να διεκδικείται ο ίδιος από την πιο περιζήτητη, ίσως, ηθοποιό στο Hollywood την στιγμή αυτή, τη βραβευμένη με χρυσό αγαλματίδιο Emma Stone, που ανταγωνίζεται και εκτός ταινίας την επίσης εξαιρετική Rachel Weisz για το Oscar Β’ Γυναικείου Ρόλου. Ως εδώ είναι τα προφανή. Λίγοι, ωστόσο, θα γνωρίζουν το πόσο σημαντική είναι η συμμετοχή της Sandy Powell στην ταινία, η οποία θεωρείται από τις κορυφαίες στο σχεδιασμό κοστουμιών και έχει ήδη τρία βραβεία της Ακαδημίας στο ενεργητικό της. Πολύ σημαντική για τα «ελληνικά χρώματα» είναι επίσης η υποψηφιότητα του Γιώργου Μαυροψαρίδη, ο οποίος έχει συνεργαστεί ξανά με τον Λάνθιμο στο μοντάζ του Κυνόδοντα, του Θανάτου του Ιερού Ελαφιού και του Αστακού.
Δύσκολο και άδικο θα ήταν να μιλήσουμε για το The Favourite χωρίς να αναφερθούμε στη σημασία της ταινίας για την προβολή των Ελλήνων δημιουργών στο εξωτερικό, αλλά πρέπει να πούμε και για την ίδια την ταινία.
Βρισκόμαστε στις αρχές του 18ου αιώνα και συγκεκριμένα στην Αυλή της βασίλισσας Άννας της Αγγλίας. Η βασίλισσα σχεδόν ελέγχεται από την παιδική της φίλη, Lady Sarah Churchill, πρόγονο του πιο διάσημου ίσως πρωθυπουργού της Αγγλίας και εξίσου δυναμική. Τα νερά έρχεται να ταράξει η έλευση της ξαδέλφης της Sarah, ονόματι Abigail, η οποία βρίσκεται σε άθλια οικονομική κατάσταση και είναι διατεθειμένη να κάνει τα πάντα για να επιβιώσει.
Η ταινία είναι εκ πρώτης όψεως πιο απλή από τις προηγούμενες του Λάνθιμου, καθώς δεν βασίζεται τόσο πολύ στο συμβολισμό (ωστόσο αυτός δεν απουσιάζει εντελώς). Αν κανείς κρίνει μόνο από το trailer, θα πιστέψει ότι πρόκειται για μια κωμωδία σχεδόν, αλλά στην πραγματικότητα είναι περισσότερο ένα δράμα εποχής στο οποίο η ειρωνεία του σκηνοθέτη δεν αφήνει τίποτα όρθιο.
Φαινομενικά όλα στο παλάτι κυλούν όπως πρέπει, στην πραγματικότητα όμως ο Λάνθιμος ξεσκεπάζει τη γελοιότητα των παιχνιδιών που παίζουν οι ευγενείς για να περάσουν την ώρα τους και τις ατελείωτες ίντριγκές τους, χρησιμοποιώντας τεχνικές που μοιάζουν παράταιρες σε μια ταινία εποχής: λήψεις σε αργή κίνηση ή με ευρυγώνιο φακό, οι οποίες χρησιμοποιούνται τόσο όσο πρέπει ώστε να μην χάνεται ο ειρμός και η αίσθηση της εποχής, αλλά ταυτόχρονα να μη δίνεται η εντύπωση ότι η ταινία είναι απλά μια δικαιολογία για να παρελάσουν τα εξαιρετικά κοστούμια της Powell μπροστά στην κάμερα.
Και στη μουσική υπάρχει μια ανάλογη αντίθεση. Έχει επιλεχθεί μια μίξη από συνθέσεις της περιόδου, από Bach και Handel (ο οποίος ζούσε στην Αγγλία εκείνη ακριβώς την περίοδο και τον χρηματοδοτούσε η βασίλισσα Άννα) μέχρι σύγχρονα κομμάτια, ενίοτε με κάποια στοιχεία μπαρόκ, χωρίς πουθενά να δημιουργείται κάποια αίσθηση ασυνέχειας, εκτός από όταν αυτό γίνεται σκόπιμα από τον σκηνοθέτη: υπάρχει ένα χάσμα το οποίο χωρίζει την καθημερινή ζωή της Αυλής, την υπερβολή, τις ανούσιες διασκεδάσεις και το πρωτόκολλο από τη μία και την συναισθηματική και ψυχολογική κατάσταση της βασίλισσας από την άλλη. Το κενό αυτό, το οποίο μοιραία προσπαθεί να καλύψει η βασίλισσα, γίνεται το πεδίο μιας (όχι πάντα) σιωπηρής μάχης μεταξύ της Abigail και της Sarah. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στις εναλλαγές μεταξύ της στυλιζαρισμένης μουσικής μπαρόκ και του σύγχρονου ήχου που συχνά την αποδομεί.
Οι ερμηνείες της Stone και της Weisz αν και εξαιρετικές, είναι σχεδόν αναμενόμενες, αν τουλάχιστον συγκριθούν με εκείνη της πολύ λιγότερο γνωστής Olivia Colman (η οποία, όπως και η Weisz, έπαιζε επίσης στον Αστακό). Η Colman διαψεύδει την ενδεχόμενη αρχική εντύπωση μιας σουρεαλιστικής καρικατούρας και ανταποκρίνεται απόλυτα στο βάθος που απαιτεί το σενάριο από το ρόλο, διεκδικώντας επάξια το βραβείο της Ακαδημίας. Η βασίλισσα είναι, κατ' ουσία μια τραγική φιγούρα, παγιδευμένη μεταξύ της προσωπικής της δυστυχίας, του καθήκοντος και της προβληματικής υγείας της, ένα ακόμα τρίγωνο το οποίο μοιάζει περισσότερο με φαύλο κύκλο.
Όπως και στις προηγούμενες ταινίες που παρουσιάσαμε, έτσι και στο The Favourite το ζητούμενο δεν είναι η απόλυτη ιστορική αλήθεια, αν και θα εκπλαγεί κανείς με το πόσα στοιχεία της ταινίας ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Έτσι κι αλλιώς, δεν μπορούμε να έχουμε μια απόλυτα αντικειμενική εικόνα για τη βασίλισσα Άννα, τη στιγμή που ήταν μια γυναίκα στο θρόνο μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι κύρια πηγή για τα γεγονότα της ζωής της αποτελούν τα γραπτά της ίδιας της Lady Sarah.
Η ταινία τοποθετεί ένα τρίγωνο γυναικών στο επίκεντρο μιας ιστορίας για την πολιτική, τον έρωτα, την ανάγκη για έλεγχο των άλλων, τις διακρίσεις, είτε κοινωνικές είτε βάσει φύλου και, σε τελική ανάλυση, για το πώς αντιμετωπίζουμε τη δυσάρεστη αλήθεια και το όμορφο ψέμα. Στην τελευταία άποψη αυτή αναγνωρίζει κανείς τη θεματική του Βασιλιά Ληρ πίσω από το δράμα της βασίλισσας Άννας, έστω και αν οι όροι είναι αντεστραμμένοι. Το γεγονός ότι οι χαρακτήρες του συγκεκριμένου δράματος είναι γυναίκες και μάλιστα ιστορικά πρόσωπα αναδεικνύει περισσότερο ακόμα τη διαχρονικότητα αυτού του κατά βάση αναπάντητου διλήμματος.
Το μεγάλο επίτευγμα του Λάνθιμου από καλλιτεχνικής άποψης, αφήνοντας κατά μέρους όσο γίνεται την όποια εθνική μας υπερηφάνεια, είναι πως με το The Favourite επιτυγχάνει την τέλεια ισορροπία μεταξύ σύγχρονης, διεισδυτικής ματιάς και ταινίας εποχής άψογης αισθητικής, χωρίς κανένα από τα δύο στοιχεία να κυριαρχεί σε βάρος του άλλου. Σε αντίθεση με τη βασίλισσα Άννα, ο Λάνθιμος δεν δείχνει ξεκάθαρη εύνοια σε καμία από τις δύο επιλογές και έτσι αυτές υπηρετούν το σκοπό του εξίσου καλά, ως αναπάντεχοι σύμμαχοι αντί για άσπονδοι εχθροί. Συν τοις άλλοις το γεγονός ότι η Ευνοούμενη είναι ίσως από τις πιο "προσιτές" του ταινίες σε καμία περίπτωση δε μοιάζει με συμβιβασμό, τουλάχιστον αν κρίνουμε από το άρτιο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Επιμέλεια Εικόνων: Νίκος Παπακωνσταντίνου
Νίκος Παπακωνσταντίνου: Μπορείτε να τον παρακολουθήσετε στο blog: Χρεωκοπημένοι Καιροί
Είναι συντάκτης του blog. Μεταφραστής και έχει επίσης και το blog: "Indebting Times".
Μία όχι-ακριβώς μετάφραση του εν λόγω ιστολογίου στα Αγγλικά. Επίσης αρθρογραφεί στον ιστότοπο Enternity.gr , ο οποίος ασχολείται με κινηματογράφο, videogames και όχι μόνο.
Ένα ακόμα μεγάλο Ευχαριστώ από εμένα για την εξαίρετη και συγκροτημένη παρουσίαση της ταινίας από τον αγαπητό Φίλο, που πλέον μπορεί, δικαιωματικά, να θεωρείται συνεργάτης του Blog.
