Αγαπητοί Φίλοι και Φίλες του CINEFIL,
ο ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ είναι από εκείνους τους δημιουργούς του Κινηματογράφου, που τιμά την τέχνη του στην πατρίδα και στο λαό μας.
Προσωπικά τον θεωρώ, τον μεγαλύτερο δημιουργό-σκηνοθέτη των σύγχρονων καιρών στο Ελληνικό Σινεμά.
Και δεν το αναφέρω τυχαία.
Ανέκαθεν οι δημιουργίες του ήταν με σαφέστατο στίγμα. Έπαιρναν συγκεκριμένη ιδεολογική και πολιτική θέση στα ιστορικά δρώμενα. Ουδέποτε προσπάθησε να "ελιτίσει". Ουδέποτε έκανε τέχνη για την ...τέχνη. Πάντα είναι σαφής, απλός, ρεαλιστής. Η Κάμερά του έχει ιστορικό και ντοκουμενταρίστικο χαρακτήρα καθώς εντάσσει τους ήρωές του μέσα στην πλοκή και τη δράση.
Σήμερα θα σταθούμε στην τελευταία του συγκλονιστική δημιουργία που πραγματικά ξαναζεί μια τεράστια ιστορική στιγμή που σημαδεύει τον Ελληνικό Λαό.
"ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ"
Σενάριο: ΑΝΝΑ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ-ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ
Σκηνοθεσια: ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ
Η Αφίσα της ταινίας σηματοδοτεί ένα τεράστιο ερώτημα:
"Άραγε θα μας ξεχάσουν ;"
"Ρωτούν" λοιπόν οι 200 ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ της ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ για τη θυσία τους εκείνη την
ΜΑΤΩΜΕΝΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ του 1944
"Θα μας ξεχάσουν οι επόμενες γενεές ;"
Παρά λοιπόν το ότι στην συνέχεια σβήστηκαν με λύσσα τα χαραγμένα ονόματά τους πάνω στη μάντρα της θυσίας από τις συμμορίες των δοσίλογων και συνεργατών των Γερμανών που κυβέρνησαν τούτη τη κοινωνία και τη χώρα, αυτοί οι άνθρωποι, όχι μόνο ξεχάστηκαν, αλλά αποτελούν διαχρονικά κομμάτι της τεράστιας ιστορίας του Λαϊκού Κινήματος και της Ελλάδας.
Και από την άλλη αποτελούν και έναν συνεχή εφιάλτη απέναντι στους εκτελεστές τους, με όποιο "ρούχο" και αν αυτοί εμφανίστηκαν και εμφανίζονται και σήμερα.
Έρχεται λοιπόν αυτή η ταινία του μεγάλου μας δημιουργού να αποτελέσει έναν αληθινό ντοκιμαντέρ.
Ότι παρακολουθήσετε, ότι δείτε, όποιες αναφορές γίνονται στην ταινία, όποια ονόματα και ιδιότητες ακούτε, Ελλήνων και Γερμανών, είναι πέρα για πέρα αληθινά.
Τα πάντα !
Και μας δίνονται με μια ταινία ύμνο στην Κινηματογραφική τέχνη και αισθητική.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Πρεμιέρα: 26 Οκτώβρη 2017
Παραγωγή: Γιάννης Ιακωβίδης
Μουσική: The Boy (Αλέξανδρος Βούλγαρης)
Κινηματογράφιση: Σίμος Σαρκετζής
Film Editing: Τάσος Γιαννόπουλος
Casting: Αρχόντισσα Κοκοτσάκη-Κωνσταντίνα Βούλγαρη
Ενδυματολογία: Γιούλα Ζωιοπούλου
Ερμηνείες
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ στο ρόλο του ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΟΣ ΣΟΥΚΑΤΖΙΔΗ
ANDRE HENNICHE στο ρόλο του Διοικητού του στρατοπέδου Λοχαγού Καρλ Φίσερ
MELIA KREILING στο ρόλο της ΧΑΡΑΣ ΛΙΟΥΔΑΚΗ, μνηστής του Ναπολέοντα Σουκατζίδη
ΤΑΣΟΣ ΔΗΜΑΣ στο ρόλο του ΚΩΣΤΑ
ΑΙΝΕΙΑΣ ΤΣΑΜΑΤΗΣ στο ρόλο του ΧΡΗΣΤΟΥ
ΛΟΥΚΑΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ στο ρόλο του Ούγγρου Κόβατς
ΜΗΝΑΣ ΜΗΣΩΡΗΣ στο ρόλο του Ζωγράφου
ΜΑΝΩΛΗΣ ΨΑΡΟΥΔΑΚΗΣ στο ρόλο του ΜΙΛΤΟΥ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΧΑΤΖΗΑΘΑΝΑΣΙΟΥ στο ρόλο της ΞΕΝΙΑΣ
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΤΙΒΟ της ΤΑΙΝΙΑΣ-ΤΟ ΘΕΜΑ
"Το τελευταίο Σημείωμα", όπως είπαμε, έχει χαρακτήρα ιστορικού ντοκιμαντέρ και κινηματογραφικής παράθεσης των γεγονότων που σημάδεψαν την ομαδική εκτέλεση των 200 Κομμουνιστών στην Καισαριανή.
Βρισκόμαστε στα 1944. Επίκεντρο δράσης της ταινίας είναι το γνωστό Στρατόπεδο Συγκέντρωσης στο Χαϊδάρι στην Αθήνα. Εκεί θα συναντήσουμε εκατοντάδες πολιτικούς κρατούμενους, στην συντριπτική τους πλειοψηφία μέλη του ΚΚΕ. Οι περισσότεροι είναι Ακροναυπλιώτες, όπου η κυβέρνηση Μεταξά τους παρέδωσε στους Γερμανούς αρνούμενοι να τους στείλει στην πρώτη γραμμή του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου, σύμφωνα με την ομαδική του επιθυμία.
Στο στρατόπεδο υπάρχει Αντρικό και Γυναικείο τμήμα.
Η Ζωή των κρατουμένων στο στρατόπεδο δεν είναι άναρχη αλλά είναι απόλυτα συγκροτημένη σε μια καλά οργανωμένη μικρή κοινωνία σύμφωνα με τα κομματικά πρότυπα και τις νόρμες της παρανομίας. Κωδικοποιημένα μηνύματα περνάνε μέσα στο στρατόπεδο για να κρατούν τους φυλακισμένους ενήμερους των εξελίξεων και με κώδικες αυτοί επικοινωνούν από τμήμα σε τμήμα.
Διοικητής του στρατοπέδου είναι ο Λοχαγός των Ες Ες, Κάρλ Φίσερ, ο οποίος για την "συνενόησή" του με τους κρατούμενους έχει ως διερμηνέα τον Ναπολεόντα Σουκατζίδη, άριστο γνώστη της Γερμανικής γλώσσας, μέλος και αυτός του ΚΚΕ.
Με την αποκαλυπτική και ωμή κάμερα του Παντελή Βούλγαρη παρακολουθούμε διαφωτιστικά και ιστορικά τα τεκταινόμενα στο στρατόπεδο.
Τον εξευτελισμό των κρατουμένων, τις ανακρίσεις, τα βασανιστήρια, τις μεταφορές στην τρομερή οδό Μέρλιν.
Ο Βούλγαρης, με μοναδικό τρόπο, αναδεικνύει τόσο ατομικά, όσο και συλλογικά τους χαρακτήρες των κρατουμένων, οι οποίοι άπαντες είναι και ιστορικά πραγματικά πρόσωπα.
Το καθημερινό μαρτύριο του Σουκατζίδη ως διερμηνέα, την αγωνιώδη του προσπάθεια να προστατέψει όσο μπορεί τους συγκρατούμενούς του. Τις δυσκολίες που μερικές φορές παρουσιάζει η σχέση του με ορισμένους από αυτούς.
Παρατηρούμε κάποιους κρατούμενους όπου η κάμερα του σκηνοθέτη αποκαλύπτει τον χαρακτήρα τους.
Ο Κώστας, ο Χρήστος, ο Σαράντος, ο ζωγράφος, ο Γεωπόνος, η Ξένια, οι γυναίκες κρατούμενες, ο ανάπηρος κρατούμενος, ο μουσικός, οι μάγειροι, ο "τρελός". Πρόσωπα που το καθένα αναπαριστά και ένα ξεχωριστό ανθρώπινο και ιδεολογικό μεγαλείο.
Και απέναντι σε αυτούς έρχεται ο Γερμανός Διοικητής. Ένας αμετανόητος φασίστας Ναζί δολοφόνος, που ναι μεν κάποιες στιγμές δείχνει να "βασανίζεται" από τύψεις του, παρ όλα αυτά διαπράττει ενσυνείδητα το έσχατο έγκλημα. Η Σχέση του με τον διερμηνέα του είναι σχέση ζήλειας και φθόνου καθώς ο Φίσερ αδυνατεί να καθυποτάξει ή να εξευτελίσει τον κρατούμενό του.
Φτάνει μάλιστα στο σημείο να του προτείνει δύο φορές να τον σώσει. Την πρώτη φορά να τον φυγαδεύσει με την μνηστή του, νοσοκόμα Χαρά Λιουδάκη, στο Βερολίνο αν του καταδώσουν τους συνδέσμους πατριώτες και την ύστατη φορά να τον αφαιρέσει από τη λίστα των 200 αν του δώσει εκείνος κάποιον άλλον στη θέση του.
Η Ήττα του Φίσερ στο επίπεδο της Ηθικής και της πολιτικής είναι μεγαλειώδης και ο ναζί εγκληματίας θα την υπερβεί, έτσι νομίζει, με την εξουσία που έχει να δολοφονεί.
Δίπλα του, δεξί του χέρι, ο κτηνώδης Κόβατς. Ένας Ούγγρος υπαξιωματικός, στυγνός βασανιστής και υπάνθρωπος.
Και ολόγυρά τους οι άλλοι Γερμανοί αξιωματικοί, βουτηγμένοι στην απανθρωπιά. Κάτι που η κάμερα του Βούλγαρη τους εκθέτει την ώρα της εκτέλεσης αφού ήταν γνωστό ότι αυτοί φωτογράφιζαν τη δολοφονία και επίσης τους σωρούς των νεκρών διασκεδάζοντας αφόρητα.
Το ιστορικό της απόφασης για την εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στην Καισαριανή, το ξέρουμε, και μας το δίνει ανάγλυφα η ταινία. Βλέπουμε σε σκηνή την επίθεση του ΕΛΑΣ κατά της συνοδείας του Γερμανού στρατηγού στους Μολάους, που έπεσε νεκρός από τα πυρά της αντίστασης.
ΤΟ ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΟ ΜΟΤΙΒΟ
Ο Παντελής Βούλγαρης είναι από τους σκηνοθέτες που ο κινηματογραφικός του ρυθμός είναι συμβατός με τον ρεαλισμό και την πραγματικότητα.
Γρήγορος όταν πρέπει, αργός όταν η περίσταση το ζητά.
Εδώ είχε να κάνει με μια ταινία στην οποία έχουμε δύο βασικά ζητούμενα:
Οι ήρωες του Βούλγαρη δεν είναι οι κλασικοί "υπερήρωες" του Χόλλυγουντ που περνούν "ατσαλάκωτοι" μέσα από την κάθε λογής φωτιά.
Οι ήρωες του Βούλγαρη είναι οι αληθινοί ήρωες της διπλανής μας πόρτας. Απλοί άνθρωποι του μόχθου. Εργάτες, νέοι, άντρες, γυναίκες, ηλικιωμένοι. Επιστήμονες, Επαγγελματίες, Καλλιτέχνες.
Που έχουν συναισθήματα: Αγαπούν, ερωτεύονται, πονούν, υποφέρουν, που θέλουν να ζήσουν.
Όμως ο Βούλγαρης και εδώ είναι η αλήθεια που φέρνει στο φως, μας δίνει να καταλάβουμε ότι αυτό που κάνει αυτούς τους απλούς ανθρώπους, αλύγιστους μάρτυρες, έτοιμους να διαβούν στα μεγάλα πατήματα και να γράψουν ιστορία είναι δύο πράγματα:
ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ
Υπάρχει μια τάση στο Κινηματογραφικό κοινό να θέλει ο θεατής να βλέπει στην ταινία που θα παρακολουθήσει, επώνυμους ηθοποιούς. Υπάρχει κοινό που δεν βλέπει μια ταινία αν δεν γνωρίζει καλά τους πρωταγωνιστές.
Ο Παντελής Βούλγαρης, στις εκάστοτε κινηματογραφικές του δημιουργίες, δεν χρησιμοποιεί από αυτό που λέμε "εμπορικούς" ηθοποιούς. Οι πρωταγωνιστές του δεν είναι αυτό που λέμε "πιασάρικα" ονόματα στο χώρο των ηθοποιών.
Και αυτή είναι η μεγάλη του δύναμη. Έχει το "μαγικό ραβδί" να κάνει ένα κάστινγκ εκπληκτικό με τους συνεργάτες του και να επιλέγονται ερμηνευτές που θα λάμψουν και θα γράψουν ιστορία.
Στο "Τελευταίο σημείωμα", είχαμε μια πολύ μεγάλη προσφορά από απλούς ανθρώπους, που μπήκαν στο καστ, και ως απλή συμμετοχή, να γράψουν τη δική τους ιστορία, ενσαρκώνοντας τους κρατούμενους στο Χαϊδάρι. Το αποτέλεσμα είναι συγκλονιστικό.
Ας πάμε τώρα να δούμε και τους πρωταγωνιστές της ταινίας.
Ανδρέας Κωνσταντίνου
37 χρονος Ηθοποιός μας σε Α' Αντρικό ρόλο, αυτόν του Ναπολέοντα Σουκατζίδη, είναι όλα τα λεφτά στην ταινία, τραβώντας, εκ του θέματος, όλα τα "φώτα" του σεναρίου.
Απόφοιτος της Δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου, επίσης κοινωνικός λειτουργός, ο Κωνσταντίνου, μετά το "Ουζερί Τσιτσάνης" δίνει και εδώ τον καλύτερο και πιο συγκλονιστικό του εαυτό.
Μια ερμηνεία που του δίνει επάξια το ΒΡΑΒΕΙΟ Α' ΑΝΤΡΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ στα Βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου
Andre Hennicke
Ο 61χρονος Γερμανός Ηθοποιός, γέννημα της Λ.Δ.Γερμανίας είναι αυτός που θα λάμψει επίσης στον Κόντρα Β' Αντρικό ρόλο, για τον οποίον θα είναι Υποψήφιος στα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Καταξιωμένος διεθνώς Ηθοποιός, με μεγάλα φιλμ, δίνει εδώ μια ανατριχιαστική ερμηνεία που ξεχωρίζει ως Λοχαγός Κάρλ Φίσερ, διοικητού του στρατοπέδου.
Melia Kreiling
Η 29χρονη Ηθοποιός έχει μητέρα Ελληνίδα και πατέρα Ελβετό. Γεννημένη στην Αθήνα, μεγαλωμένη στο Λονδίνο και τώρα στο Λος Άντζελες, είναι μια εξαίρετη ηθοποιός που τιμάει την Ελληνική της καταγωγή και στο εξωτερικό.
Εδώ ερμηνεύει την Χαρά Λιουδάκη, την τραγική μνηστή του Ναπολέοντα Σουκατζίδη, που είναι νοσοκόμα.
Μια ερμηνεία γεμάτη δύναμη και έκφραση ψυχής.
Από εκεί και πέρα έχουμε τους δεύτερους και υποστηρικτικούς ρόλους στην ταινία που κάθε ένας από αυτούς είναι και μια ξέχωρη παρουσία. Θα ήταν δύσκολο να κάνουμε αναφορά σε όλους.
Στεκόμαστε στους:
Τάσος Δήμας
30 χρόνια στο Ελληνικό Θέατρο. Όλη του η ζωή. Στο ρόλο του Κώστα, από τις ηγετικές κομματικές μορφές στους κρατούμενους στο Χαϊδάρι. Η Ψυχή και η έμπνευση, σημείο αναφοράς για τους συντρόφους του. Πραγματικά συγκλονιστικός
Αινείας Τσαματής
Ερμηνεία βγαλμένη μέσα από μια απίστευτη εσωτερική δύναμη. Η Σκηνή που αποχωρίζεται σιωπηρά την επίσης κρατούμενη αγαπημένη του Ξένια και η αντίδρασή του είναι αξέχαστη.
Λουκάς Κυριαζής
Στο ρόλο του κτηνώδους βασανιστή, Ούγγρου Κόβατς, ο νεαρός ηθοποιός μας είναι αφοπλιστικά ρεαλιστικός σε βαθμό να σε αναγκάζει να τον μισήσεις βαθύτατα για αυτό ακριβώς που είναι και κάνει.
Μανώλης Μαυράκης
Διπλή η ιδιότητά του στην ταινία. Και Φωτογράφος και Ηθοποιός. Και μάλιστα με παρουσία που κάποια στιγμή όπως θα δούμε αργότερα γράφει μια εκφραστική ιστορία με το ανάστημά του.
Είναι πολύ μεγάλος ο κατάλογος φίλες και φίλοι για να γίνουν προσωπικά οι αναφορές.
Εκείνο που μετράει είναι ότι οι ερμηνευτές έδωσαν όλη του την ψυχή και το πάθος για το γύρισμα της ταινίας.
ΒΡΑΒΕΥΣΕΙΣ
H Ταινία βραβεύτηκε:
Παραγωγή: Γιάννης Ιακωβίδης
Μουσική: The Boy (Αλέξανδρος Βούλγαρης)
Κινηματογράφιση: Σίμος Σαρκετζής
Film Editing: Τάσος Γιαννόπουλος
Casting: Αρχόντισσα Κοκοτσάκη-Κωνσταντίνα Βούλγαρη
Ενδυματολογία: Γιούλα Ζωιοπούλου
Ερμηνείες
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ στο ρόλο του ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΟΣ ΣΟΥΚΑΤΖΙΔΗ
ANDRE HENNICHE στο ρόλο του Διοικητού του στρατοπέδου Λοχαγού Καρλ Φίσερ
MELIA KREILING στο ρόλο της ΧΑΡΑΣ ΛΙΟΥΔΑΚΗ, μνηστής του Ναπολέοντα Σουκατζίδη
ΤΑΣΟΣ ΔΗΜΑΣ στο ρόλο του ΚΩΣΤΑ
ΑΙΝΕΙΑΣ ΤΣΑΜΑΤΗΣ στο ρόλο του ΧΡΗΣΤΟΥ
ΛΟΥΚΑΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ στο ρόλο του Ούγγρου Κόβατς
ΜΗΝΑΣ ΜΗΣΩΡΗΣ στο ρόλο του Ζωγράφου
ΜΑΝΩΛΗΣ ΨΑΡΟΥΔΑΚΗΣ στο ρόλο του ΜΙΛΤΟΥ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΧΑΤΖΗΑΘΑΝΑΣΙΟΥ στο ρόλο της ΞΕΝΙΑΣ
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΤΙΒΟ της ΤΑΙΝΙΑΣ-ΤΟ ΘΕΜΑ
"Το τελευταίο Σημείωμα", όπως είπαμε, έχει χαρακτήρα ιστορικού ντοκιμαντέρ και κινηματογραφικής παράθεσης των γεγονότων που σημάδεψαν την ομαδική εκτέλεση των 200 Κομμουνιστών στην Καισαριανή.
Βρισκόμαστε στα 1944. Επίκεντρο δράσης της ταινίας είναι το γνωστό Στρατόπεδο Συγκέντρωσης στο Χαϊδάρι στην Αθήνα. Εκεί θα συναντήσουμε εκατοντάδες πολιτικούς κρατούμενους, στην συντριπτική τους πλειοψηφία μέλη του ΚΚΕ. Οι περισσότεροι είναι Ακροναυπλιώτες, όπου η κυβέρνηση Μεταξά τους παρέδωσε στους Γερμανούς αρνούμενοι να τους στείλει στην πρώτη γραμμή του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου, σύμφωνα με την ομαδική του επιθυμία.
Στο στρατόπεδο υπάρχει Αντρικό και Γυναικείο τμήμα.
Η Ζωή των κρατουμένων στο στρατόπεδο δεν είναι άναρχη αλλά είναι απόλυτα συγκροτημένη σε μια καλά οργανωμένη μικρή κοινωνία σύμφωνα με τα κομματικά πρότυπα και τις νόρμες της παρανομίας. Κωδικοποιημένα μηνύματα περνάνε μέσα στο στρατόπεδο για να κρατούν τους φυλακισμένους ενήμερους των εξελίξεων και με κώδικες αυτοί επικοινωνούν από τμήμα σε τμήμα.
Διοικητής του στρατοπέδου είναι ο Λοχαγός των Ες Ες, Κάρλ Φίσερ, ο οποίος για την "συνενόησή" του με τους κρατούμενους έχει ως διερμηνέα τον Ναπολεόντα Σουκατζίδη, άριστο γνώστη της Γερμανικής γλώσσας, μέλος και αυτός του ΚΚΕ.
Με την αποκαλυπτική και ωμή κάμερα του Παντελή Βούλγαρη παρακολουθούμε διαφωτιστικά και ιστορικά τα τεκταινόμενα στο στρατόπεδο.
Τον εξευτελισμό των κρατουμένων, τις ανακρίσεις, τα βασανιστήρια, τις μεταφορές στην τρομερή οδό Μέρλιν.
Ο Βούλγαρης, με μοναδικό τρόπο, αναδεικνύει τόσο ατομικά, όσο και συλλογικά τους χαρακτήρες των κρατουμένων, οι οποίοι άπαντες είναι και ιστορικά πραγματικά πρόσωπα.
Το καθημερινό μαρτύριο του Σουκατζίδη ως διερμηνέα, την αγωνιώδη του προσπάθεια να προστατέψει όσο μπορεί τους συγκρατούμενούς του. Τις δυσκολίες που μερικές φορές παρουσιάζει η σχέση του με ορισμένους από αυτούς.
Παρατηρούμε κάποιους κρατούμενους όπου η κάμερα του σκηνοθέτη αποκαλύπτει τον χαρακτήρα τους.
Ο Κώστας, ο Χρήστος, ο Σαράντος, ο ζωγράφος, ο Γεωπόνος, η Ξένια, οι γυναίκες κρατούμενες, ο ανάπηρος κρατούμενος, ο μουσικός, οι μάγειροι, ο "τρελός". Πρόσωπα που το καθένα αναπαριστά και ένα ξεχωριστό ανθρώπινο και ιδεολογικό μεγαλείο.
 |
| Η Χαρά Λιουδάκη βρίσκει στο σακάκι του εκτελεσμένου αρραβωνιαστικού της Ναπολέοντα Σουκατζίδη το τελευταίο του σημείωμα που έγραψε πριν την μεταφορά του για εκτέλεση. |
Και απέναντι σε αυτούς έρχεται ο Γερμανός Διοικητής. Ένας αμετανόητος φασίστας Ναζί δολοφόνος, που ναι μεν κάποιες στιγμές δείχνει να "βασανίζεται" από τύψεις του, παρ όλα αυτά διαπράττει ενσυνείδητα το έσχατο έγκλημα. Η Σχέση του με τον διερμηνέα του είναι σχέση ζήλειας και φθόνου καθώς ο Φίσερ αδυνατεί να καθυποτάξει ή να εξευτελίσει τον κρατούμενό του.
Φτάνει μάλιστα στο σημείο να του προτείνει δύο φορές να τον σώσει. Την πρώτη φορά να τον φυγαδεύσει με την μνηστή του, νοσοκόμα Χαρά Λιουδάκη, στο Βερολίνο αν του καταδώσουν τους συνδέσμους πατριώτες και την ύστατη φορά να τον αφαιρέσει από τη λίστα των 200 αν του δώσει εκείνος κάποιον άλλον στη θέση του.
Η Ήττα του Φίσερ στο επίπεδο της Ηθικής και της πολιτικής είναι μεγαλειώδης και ο ναζί εγκληματίας θα την υπερβεί, έτσι νομίζει, με την εξουσία που έχει να δολοφονεί.
 |
| MELIA KREILING ως ΧΑΡΑ ΛΙΟΥΔΑΚΗ |
Δίπλα του, δεξί του χέρι, ο κτηνώδης Κόβατς. Ένας Ούγγρος υπαξιωματικός, στυγνός βασανιστής και υπάνθρωπος.
Και ολόγυρά τους οι άλλοι Γερμανοί αξιωματικοί, βουτηγμένοι στην απανθρωπιά. Κάτι που η κάμερα του Βούλγαρη τους εκθέτει την ώρα της εκτέλεσης αφού ήταν γνωστό ότι αυτοί φωτογράφιζαν τη δολοφονία και επίσης τους σωρούς των νεκρών διασκεδάζοντας αφόρητα.
Το ιστορικό της απόφασης για την εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στην Καισαριανή, το ξέρουμε, και μας το δίνει ανάγλυφα η ταινία. Βλέπουμε σε σκηνή την επίθεση του ΕΛΑΣ κατά της συνοδείας του Γερμανού στρατηγού στους Μολάους, που έπεσε νεκρός από τα πυρά της αντίστασης.
 |
| ANDRE HENNICKE-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΧΑΤΖΗΑΘΑΝΑΣΙΟΥ |
ΤΟ ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΟ ΜΟΤΙΒΟ
Ο Παντελής Βούλγαρης είναι από τους σκηνοθέτες που ο κινηματογραφικός του ρυθμός είναι συμβατός με τον ρεαλισμό και την πραγματικότητα.
Γρήγορος όταν πρέπει, αργός όταν η περίσταση το ζητά.
Εδώ είχε να κάνει με μια ταινία στην οποία έχουμε δύο βασικά ζητούμενα:
- Να καταγράψουμε με ακρίβεια και συνέπεια τα ιστορικά γεγονότα: πράγμα που το κατόρθωσε στην εντέλεια παρουσιάζοντας ανάγλυφα όλες εκείνες τις πτυχές του θέματός του. Κατάφερε σκηνοθετικά να δείξει στον κοινό του και τον τρόπο ζωής ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης και τη ροή μέχρι την κορύφωση του μαρτυρίου. Με λίγα λόγια λειτούργησε σαν ιστορικό ντοκιμαντέρ.
- Το δεύτερο ζητούμενό του ήταν οι ανθρώπινοι χαρακτήρες και τα συναισθήματα. Εδώ τα πράγματα ήταν ακόμα πιο δύσκολα καθώς έπρεπε να μας ανοίξει τις καλά κρυμμένες καρδιές των κρατουμένων και μετέπειτα μελλοθανάτων. Και το έκανε με συγκλονιστικό τρόπο.
Οι ήρωες του Βούλγαρη δεν είναι οι κλασικοί "υπερήρωες" του Χόλλυγουντ που περνούν "ατσαλάκωτοι" μέσα από την κάθε λογής φωτιά.
Οι ήρωες του Βούλγαρη είναι οι αληθινοί ήρωες της διπλανής μας πόρτας. Απλοί άνθρωποι του μόχθου. Εργάτες, νέοι, άντρες, γυναίκες, ηλικιωμένοι. Επιστήμονες, Επαγγελματίες, Καλλιτέχνες.
Που έχουν συναισθήματα: Αγαπούν, ερωτεύονται, πονούν, υποφέρουν, που θέλουν να ζήσουν.
Όμως ο Βούλγαρης και εδώ είναι η αλήθεια που φέρνει στο φως, μας δίνει να καταλάβουμε ότι αυτό που κάνει αυτούς τους απλούς ανθρώπους, αλύγιστους μάρτυρες, έτοιμους να διαβούν στα μεγάλα πατήματα και να γράψουν ιστορία είναι δύο πράγματα:
- Η Ιδεολογία τους σε φιλοσοφικό και πολιτικό επίπεδο. Η κατάρτισή τους και η ενσυνείδητη σκέψη τους για αυτήν, και
- Η Πολιτική τους οργάνωση σε ένα Κόμμα που τους κρατά αλληλέγγυους, που τους ποτίζει με τις αξίες του ανθρωπισμού και της κοινής μοίρας. Που τους κάνει να νιώθουν ότι κανείς δεν είναι μόνος απέναντι στα βασανιστήρια και στο θάνατο.
ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ
Υπάρχει μια τάση στο Κινηματογραφικό κοινό να θέλει ο θεατής να βλέπει στην ταινία που θα παρακολουθήσει, επώνυμους ηθοποιούς. Υπάρχει κοινό που δεν βλέπει μια ταινία αν δεν γνωρίζει καλά τους πρωταγωνιστές.
Ο Παντελής Βούλγαρης, στις εκάστοτε κινηματογραφικές του δημιουργίες, δεν χρησιμοποιεί από αυτό που λέμε "εμπορικούς" ηθοποιούς. Οι πρωταγωνιστές του δεν είναι αυτό που λέμε "πιασάρικα" ονόματα στο χώρο των ηθοποιών.
Και αυτή είναι η μεγάλη του δύναμη. Έχει το "μαγικό ραβδί" να κάνει ένα κάστινγκ εκπληκτικό με τους συνεργάτες του και να επιλέγονται ερμηνευτές που θα λάμψουν και θα γράψουν ιστορία.
Στο "Τελευταίο σημείωμα", είχαμε μια πολύ μεγάλη προσφορά από απλούς ανθρώπους, που μπήκαν στο καστ, και ως απλή συμμετοχή, να γράψουν τη δική τους ιστορία, ενσαρκώνοντας τους κρατούμενους στο Χαϊδάρι. Το αποτέλεσμα είναι συγκλονιστικό.
Ας πάμε τώρα να δούμε και τους πρωταγωνιστές της ταινίας.
 |
| Ανδρέας Κωνσταντίνου-Melia Kreiling-Andre Hennicke Οι τρεις πρωταγωνιστικοί ρόλοι |
Ανδρέας Κωνσταντίνου
37 χρονος Ηθοποιός μας σε Α' Αντρικό ρόλο, αυτόν του Ναπολέοντα Σουκατζίδη, είναι όλα τα λεφτά στην ταινία, τραβώντας, εκ του θέματος, όλα τα "φώτα" του σεναρίου.
Απόφοιτος της Δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου, επίσης κοινωνικός λειτουργός, ο Κωνσταντίνου, μετά το "Ουζερί Τσιτσάνης" δίνει και εδώ τον καλύτερο και πιο συγκλονιστικό του εαυτό.
Μια ερμηνεία που του δίνει επάξια το ΒΡΑΒΕΙΟ Α' ΑΝΤΡΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ στα Βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου
Andre Hennicke
Ο 61χρονος Γερμανός Ηθοποιός, γέννημα της Λ.Δ.Γερμανίας είναι αυτός που θα λάμψει επίσης στον Κόντρα Β' Αντρικό ρόλο, για τον οποίον θα είναι Υποψήφιος στα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Καταξιωμένος διεθνώς Ηθοποιός, με μεγάλα φιλμ, δίνει εδώ μια ανατριχιαστική ερμηνεία που ξεχωρίζει ως Λοχαγός Κάρλ Φίσερ, διοικητού του στρατοπέδου.
Melia Kreiling
Η 29χρονη Ηθοποιός έχει μητέρα Ελληνίδα και πατέρα Ελβετό. Γεννημένη στην Αθήνα, μεγαλωμένη στο Λονδίνο και τώρα στο Λος Άντζελες, είναι μια εξαίρετη ηθοποιός που τιμάει την Ελληνική της καταγωγή και στο εξωτερικό.
Εδώ ερμηνεύει την Χαρά Λιουδάκη, την τραγική μνηστή του Ναπολέοντα Σουκατζίδη, που είναι νοσοκόμα.
Μια ερμηνεία γεμάτη δύναμη και έκφραση ψυχής.
Από εκεί και πέρα έχουμε τους δεύτερους και υποστηρικτικούς ρόλους στην ταινία που κάθε ένας από αυτούς είναι και μια ξέχωρη παρουσία. Θα ήταν δύσκολο να κάνουμε αναφορά σε όλους.
Στεκόμαστε στους:
Τάσος Δήμας
30 χρόνια στο Ελληνικό Θέατρο. Όλη του η ζωή. Στο ρόλο του Κώστα, από τις ηγετικές κομματικές μορφές στους κρατούμενους στο Χαϊδάρι. Η Ψυχή και η έμπνευση, σημείο αναφοράς για τους συντρόφους του. Πραγματικά συγκλονιστικός
Αινείας Τσαματής
Ερμηνεία βγαλμένη μέσα από μια απίστευτη εσωτερική δύναμη. Η Σκηνή που αποχωρίζεται σιωπηρά την επίσης κρατούμενη αγαπημένη του Ξένια και η αντίδρασή του είναι αξέχαστη.
Λουκάς Κυριαζής
Στο ρόλο του κτηνώδους βασανιστή, Ούγγρου Κόβατς, ο νεαρός ηθοποιός μας είναι αφοπλιστικά ρεαλιστικός σε βαθμό να σε αναγκάζει να τον μισήσεις βαθύτατα για αυτό ακριβώς που είναι και κάνει.
Μανώλης Μαυράκης
Διπλή η ιδιότητά του στην ταινία. Και Φωτογράφος και Ηθοποιός. Και μάλιστα με παρουσία που κάποια στιγμή όπως θα δούμε αργότερα γράφει μια εκφραστική ιστορία με το ανάστημά του.
Είναι πολύ μεγάλος ο κατάλογος φίλες και φίλοι για να γίνουν προσωπικά οι αναφορές.
Εκείνο που μετράει είναι ότι οι ερμηνευτές έδωσαν όλη του την ψυχή και το πάθος για το γύρισμα της ταινίας.
ΒΡΑΒΕΥΣΕΙΣ
H Ταινία βραβεύτηκε:
- Βραβεία Ελληνικής Ακαδημίας Ελληνικού Κινηματογράφου για: Α' Αντρικό ρόλο στον Ανδρέα Κωνσταντίνου και καλύτερο Ήχο
- Los Angeles Greek Film Festival, Βραβείο σκηνοθεσίας για τον Παντελή Βούλγαρη
- Τρεις Υποψηφιότητες στα Βραβεία Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου: Καλύτερης ταινίας, Μουσικής, Υποστηρικτικού ρόλου για τον Andreas Hennicke
Να κάνουμε και μια ειδική αναφορά στην Μουσική της ταινίας που είναι αρμονικά τέλεια για το ύφος και την κορύφωση της ταινίας.
Η Σύνθεση είναι από το: The Boy (Αλέξανδρος Βούλγαρης)
Η ΣΚΗΝΗ της ΕΞΟΔΟΥ και της ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ
Μου είναι αδύνατον να μην κάνω αναφορά στην κορύφωση της συγκλονιστικής ταινίας.
Μια κορύφωση που ξεκινά από την ανάγνωση των ονομάτων των 200 κρατουμένων που επιλέγονται για την Καισαριανή μέχρι το μαρτυρικό τους τέλος.
Ο Παντελής Βουλγαρης και όλοι του οι συνεργάτες παραδίδουν μαθήματα τέχνης που φτάνουν σε μια συναισθηματική κορύφωση που προκαλεί σοκ.
Η Σκηνή όπου οι κρατούμενοι μελλοθάνατοι χορεύουν την τελευταία τους νύχτα πριν το ξημέρωμα, γράφει κινηματογραφική ιστορία.
Μια σκηνή αρχαίας τραγωδίας όπου κάθε ένας ετοιμάζεται προσωπικά, ξυρίζεται, καθαρίζεται, ντύνεται με τα "καλά" του, έτοιμος για να συναντήσει το θάνατο.
 |
| Οι κρατούμενοι στον τελευταίο εξόδιο χορό τους |
 |
| Το λαούτο και το βιολί δίνουν το δικό τους μήνυμα. Βράδυ 30 Απρίλη 1944 |
 |
| Το τελευταίο ξέσπασμα |
 |
| Την ίδια ώρα που ο Ναζί διοικητής πίνει για να δώσει κουράγιο στον εαυτό του για το επερχόμενο φονικό |
 |
| Το τελευταίο σημείωμα του Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Έξω γλυκοχαράζει 1 Μάη 1944 |
 |
| Η Συγκέντρωση των μελλοθανάτων στο στρατόπεδο. Λίγο πριν φύγουν |
 |
| Οι Γυναίκες παρακολουθούν.....και αποχαιρετούν τους αγαπημένους τους |
 |
| Ο Γερμανός διοικητής εισπράττει την βροντώδη άρνηση του Σουκατζίδη να τον ανταλλάξει με άλλο κρατούμενο |
 |
| Προσέξτε το ευρυγώνιο πλάνο του σκηνοθέτη. Οι μελλοθάνατοι πορεύονται με το μέτωπο ψηλά. Η Εξόδιος ακολουθία έχει ξεκινήσει |
 |
| Πρόσωπα γεμάτα φως, αξιοπρέπεια, υπερηφάνεια.... |
 |
| Συγκλονιστικό κοντρ-πλονζέ πλάνο με τον Σουκατζίδη επικεφαλής |
 |
| Το τέρμα, αντίκρι στη μάντρα του θανάτου. Με τα πολυβόλα στη θέση τους |
 |
| Η Πρώτη 20άδα του θανάτου. Οι σκιές των μελλοθάνατων διαγράφονται στο χορτάρι που σε λίγο θα κοκκινίσει από το αίμα. Σκηνή υπέρτατης έμπνευσης και συγκίνησης. |
 |
| Οι πρώτοι στη σειρά. Ο Ανάπηρος αγωνιστής θα σηκωθεί στα χέρια από τους συντρόφους του για να τον συναντήσουν οι σφαίρες. |
 |
| Οι επόμενες 20δες κλείνουν τα μάτια των συντρόφων τους.... |
 |
| Οι Ναζί χασκογελάνε και φωτογραφίζουν το ...έργο τους.... |
 |
| Εκπληκτικό σκηνοθετικό εύρημα. Η Αντανάκλαση στα γυαλιά του κτήνους.... |
 |
| Οι γροθιές ψηλά...... |
 |
| Ναπολέων Σουκατζίδης......ο έσχατος.... |
Δείτε εδώ μια χαρακτηριστική Ατάκα ενός μελλοθάνατου, λίγο πριν το τέλος.
Ανάγλυφη η αίσθηση μιας άλλης ζωής και περιφρόνησης απέναντι στο θάνατο.
Αυτό φίλες και φίλοι, ήταν το "ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ"
Η Τελευταία μέχρι σήμερα Μεγάλη ταινία του Ελληνικού Κινηματογράφου.
Μια δημιουργία που αποτελεί κόσμημα κινηματογραφικής τέχνης αλλά και παρακαταθήκη ιστορίας.
Ο Παντελής Βούλγαρης και άπαντες οι συνεργάτες του, σε κάθε επίπεδο, απέδωσαν τον ύψιστο φόρο τιμής σε μια από τις πιο μεγάλες στιγμές των αγώνων του Λαού μας στα σύγχρονα χρόνια.
Μια ταινία που πρέπει να δούμε άπαντες, κύρια τα νέα παιδιά, για να κρατήσουν ζωντανή την παρακαταθήκη ενός Λαού που τίμησε την πατρίδα του, την ιδεολογία του και τους αγώνες του.
Και μην ξεχνάμε ότι:
Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρώπης που μετά το τέλος του Β' Παγκόσμιου πολέμου και την συντριβή του Φασισμού, όλος ο κρατικός μηχανισμός, υπηρεσίες, δικαστές, σώματα ασφαλείας, ιεραρχία, στελέχη του στρατού, συγκροτήθηκε από τους ΔΟΣΙΛΟΓΟΥΣ των ΓΕΡΜΑΝΩΝ, τους ανθρώπους που ΚΑΤΕΔΙΔΑΝ με κουκούλες συνανθρώπους τους, και συμμορίες οργανωμένες που υπηρέτησαν συνειδητά τον Χίτλερ και τους ΝΑΖΙ.
Επίσης να αντιληφθούμε ξανά ότι υπήξαν "συμπατριώτες" μας, που στο σώμα τους φέρουν τατουάζ και σύμβολα των Ναζί δολοφόνων και έχουν τη δυσοσμία να αυτοαποκαλούνται "υπερπατριώτες"
Αυτά τα υποκείμενα μάλιστα βρίσκονται εντός Κοινοβουλίου και στο δρόμο εξακολουθούν να δολοφονούν.
Επίσης να αντιληφθούμε ξανά ότι υπήξαν "συμπατριώτες" μας, που στο σώμα τους φέρουν τατουάζ και σύμβολα των Ναζί δολοφόνων και έχουν τη δυσοσμία να αυτοαποκαλούνται "υπερπατριώτες"
Αυτά τα υποκείμενα μάλιστα βρίσκονται εντός Κοινοβουλίου και στο δρόμο εξακολουθούν να δολοφονούν.
