Όταν ο Μάρλον Μπράντο σόκαρε τα Όσκαρ

 Φίλες και φίλοι, είμαστε σε τροχιά απονομής των φετινών βραβείων της Αμερικανικής ακαδημίας κινηματογράφου, δηλαδή τα Όσκαρ. Ήδη έχουν ξεκινήσει οι πρώτες συζητήσεις και τα προγνωστικά δίνουν και παίρνουν. Ξέρουμε πολύ τι ακριβώς "γίνεται" στα παρασκήνια της πιο εμπορικής κινηματογραφικής διοργάνωσης στον κόσμο. Έχουμε μέσες άκρες γνωστές τις διαπλοκές, τις νόρμες, τις κατευθύνσεις, τους συσχετισμούς. Όχι, δεν θα σταθώ σήμερα στις ταινίες που είναι υποψήφιες για τα φετινά βραβεία. Θα σταθώ σε κάτι άλλο, που πάρα πολλά χρόνια πριν, ταρακούνησε άγρια το γνωστό σύστημα των Όσκαρ και μάλιστα ενώπιον εκατομμυρίων θεατών.

Πρωταγωνιστής ένας μεγάλος θρύλος του κινηματογράφου, γέννημα θρέμμα του Χόλιγουντ. Ίσως ο καλύτερος ηθοποιός στην ιστορία του σινεμά, κατά πως λένε οι αναλυτές αλλά και το καλλιτεχνικό του στίγμα, όπως το άφησε στην κινηματογραφική του παρουσία.

ΜΑΡΛΟΝ ΜΠΡΑΝΤΟ

(Marlon Brando)

Το να περιγράψει κανείς το καλλιτεχνικό πέρασμα αυτού του ιερού "τέρατος" του κινηματογράφου, νομίζω θα απαιτήσει άπειρες σελίδες γραφής και παρουσίασης.

Στα 80 χρόνια της πολυτάραχης ζωής του, από το 1924 στην Ομάχα της Νεμπράσκα όταν είδε το φως της ζωής, ως το 2004, στο Γουέστγουντ του Λος Άντζελες, όταν πέρασε στο κόσμο της αιωνιότητας, πενήντα έξι από αυτά τα χρόνια μεγαλούργησε στη μεγάλη αλλά και στη μικρή οθόνη.

48 ταινίες φέρουν την παρουσία του, με κάποιες από αυτές να αποτελούν κόσμημα στην παγκόσμια ιστορία της έβδομης τέχνης.

1951 "Λεωφορείο ο πόθος", 1952 "Βίβα Ζαπάτα", 1954 "Το λιμάνι της αγωνίας" του Elias Kazan

1953 "Ιούλιος Καίσαρ" του Joseph Mankiewitz

1957 "Σαγιονάρα" του Joshua Logan

1958 "Ο χορός των καταραμένων" του Edward Dmytryk

1972 "Ο νονός", 1979 "Αποκάλυψη τώρα" του Francis Ford Coppola

1972 "Το τελευταίο ταγκό στο Παρίσι" του Bernardo Bertolucci

Φιλμ που έγραψαν ιστορία και αποτελούν ανεξίτηλους θησαυρούς στην παγκόσμια φιλμογραφία.

Μια φιλμογραφία για την οποία τιμήθηκε με 32 διεθνή βραβεία και ακόμα με 36 υποψηφιότητες.

2 Όσκαρ 1955, 1973-Βραβείο ΕΜΜΥ 1979-Βραβεία BAFTA 1953,1954, 1955-Cannes 1952, David di Donatello 1958-Walk of fame-Χρυσές σφαίρες ΗΠΑ 1955, 1956, 1973, 1974

Όμως ο μεγάλος ηθοποιός δεν ήταν απλά ένας λαμπερός σταρ της μεγάλης και μικρής οθόνης. Ήταν και ένας σκεπτόμενος αλλά και πολιτικά ενεργός άνθρωπος. Μια προσωπικότητα με συγκεκριμένες και ιδιαίτερα "ενοχλητικές" για το image της πατρίδας του, απόψεις.

Πάλεψε έντονα για τα ανθρώπινα δικαιώματα απέναντι σε κοινωνικές ομάδες, που δεν είχαν και την καλύτερη θέση στην Αμερικάνικη κοινωνία. Ιδιαίτερα δε στρατεύτηκε με πάθος για τα δικαιώματα των αυτόχθονων κατοίκων των ΗΠΑ, στην ουσία δηλαδή των γηγενών κατοίκων αυτής της χώρας.

Ο αγώνας του για τη θέση των Ινδιάνων στην Αμερικάνικη κοινωνία ήταν συνεχής και με κάθε ευκαιρία επεδίωκε να περάσει το μήνυμα για την άσχημη θέση τους ακόμα και στις σύγχρονες εποχές των ΗΠΑ.

Εκείνο που στάθηκε κορύφωση αυτού του αγώνα του, σε επίπεδο επικοινωνίας και μηνυμάτων, είναι εκείνο το διαβόητο και θρυλικό "χαστούκι" του, που έδωσε στην Αμερικάνικη ακαδημία κινηματογράφου. Για να το δούμε αναλυτικά:

Ο Μάρλον Μπράντο, ήταν από τους ανθρώπους εκείνους, που αγανακτούσε με τον τρόπο, που η Αμερικάνικη βιομηχανία κινηματογράφου, παρουσίαζε τους γηγενείς Ινδιάνους. Όλοι θυμόμαστε την, αλήστου μνήμης εποχή Τζον Γουέην, όπου οι γηγενείς αυτόχθονες εμφανίζονταν κάτι ανάμεσα σε στυγερούς δολοφόνους, σε ληστές και μακελάρηδες. Έτσι το "ένδοξο ιππικό" των απανταχού κάου μπόυς, έδινε πάντα την ηθική λύση.

Η Sacheen Littlefeather

Γεννήθηκε στις 14 Νοέμβρη 1946 στο Salinas, California. Η μητέρα της ήταν η Geroldine Marie Barnitz, με Ευρωπαϊκό αίμα στις φλέβες της ως καταγωγή. Ο πατέρας της ήταν ο Manuel Ybarra Cruz, γεννημένος στην έρημο, με καταγωγή από τη φυλή των Απάτσι Ινδιάνων.

Η νεαρή γυναίκα σπούδασε υποκριτική, μπήκε στο σωματείο των ηθοποιών και το 1970 μάλιστα, ονομάστηκε Miss Vampire USA, μια παραγωγή Dark Shadows και στο τέλος γίνεται πρόεδρος στο σωματείο γηγενών ηθοποιών των ΗΠΑ.

Αργότερα ήρθε σε επαφή και γνωριμία με τον Μάρλον Μπράντο μέσω του γείτονά της, τον σκηνοθέτη Francis Ford Coppola. Έγραψε ένα προσωπικό γράμμα στον ηθοποιό, ζητώντας του να παρέμβει για τα δικαιώματα των γηγενών Αμερικάνων, καλώντας τον μάλιστα σε ραδιοφωνική συνέντευξη. Ο Μπράντο ήταν ήδη μέλος στην American Indian Movement (AIM) από το 1960. Η συνάντησή τους έγινε στην πολιτεία της Ουάσινγκτον στην παρουσίαση Federal Communications Commission για τις μειονότητες.

Η 45η τελετή απονομή των βραβείων ΟΣΚΑΡ

Ο Μάρλον Μπράντο, στην κυριολεξία, θριάμβευσε με τη θρυλική του ερμηνεία, ως Δον Κορλεόνε, στο μεγάλο έπος του Φράνσις Φορντ Κόππολα, "Ο ΝΟΝΟΣ". Μια ερμηνεία ζωής στην κυριολεξία, η οποία θεωρείται, ακόμα και σήμερα, 50 χρόνια μετά, ως μία από τις πλέον κλασικές και εμβληματικές στο χώρο του κινηματογράφου.

Ο ηθοποιός, επάξια, κερδίζει μια θέση υποψηφιότητας, ως Α' αντρικό ρόλο στην 45η απονομή των βραβείων Όσκαρ. Μαζί του, οι: Michael Caine (Sleuth), Peter O' Toole (The ruling class), Paul Winfield (Sounder), Laurence Olivier (Sleuth).

Όλα είναι έτοιμα για τη μεγάλη βραδιά της 27ης Μάρτη 1973. Το Dorothy Chandler Pavilion, είχε φορέσει τα γιορτινά του και μαζί μ' αυτό, το Los Angeles, ζούσε για τη μεγάλη βραδιά. Ο Μπράντο όμως, είχε πάρει τις αποφάσεις του. Όλα τα προγνωστικά τον έδιναν ως μεγάλο φαβορί για να κρατήσει στα χέρια του το χρυσό αγαλματίδιο για το μεγάλο του ρόλο. Όμως εκείνος, στα πλαίσια της οργάνωσης ΑΙΜ, ήρθε σε επαφή με την Sacheen Littlefeather. Αποφάσισε να μποϋκοτάρει την τελετή και αντ' αυτού να παρευρεθεί η νεαρή Ινδιάνα διαβάζοντας μια σκληρή επιστολή για τα δικαιώματα των γηγενών και την εικόνα τους στη βιομηχανία του σινεμά.

Είμαστε στις 27 Μάρτη του 1973

Η μεγάλη βραδιά έχει ξεκινήσει και οι στιγμές έφτασαν για την ανακοίνωση των βραβείων για τον πολυπόθητο πρώτο αντρικό ρόλο. Ο Roger Moore και η Liv Ullmann έχουν ανέβει στη σκηνή. για να παρουσιάσουν τους υποψήφιους και να δώσουν και τη τελική απόφαση. Ο Μπράντο φυσικά είναι άφαντος. Όταν οι δύο ηθοποιοί ανακοινώνουν το όνομά του, κάτω από ενθουσιώδη χειροκροτήματα, μπροστά στα έκπληκτα μάτια των θεατών αλλά και των ηθοποιών, επί σκηνής, ανακοινώνεται ότι ανεβαίνει στο βήμα, για να παραλάβει το βαρύτιμο βραβείο, η Sacheen Littlefeather, η οποία με το χειρόγραφο των 15 σελίδων ανεβαίνει επί σκηνής. 

Ο παραγωγός του "Νονού", ο Άλμπερτ Ρούντι, φυσικά είχε ενημερωθεί για το τι θα συνέβαινε και κατέστησε σαφές στην 27χρονη νεαρή Ινδιάνα ηθοποιό ότι δεν θα της επιτραπεί να διαβάσει όλο αυτό το κείμενο και ότι είχε στη διάθεσή της μόνο ένα λεπτό επί σκηνής. Μάλιστα έφτασε στο σημείο να την απειλήσει σαφέστατα ότι, σε αντίθετη περίπτωση, θα αντιμετώπιζε άμεση σύλληψη και δίωξη.

Η Littlefeather ανεβαίνει επί σκηνής, αρνείται να παραλάβει το βραβείο και ανακοινώνει τα εξής, αποχωρώντας:

"Χαίρετε. Το όνομά μου είναι Sacheen Littlefeather. Είμαι Απάτσι και είμαι πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής των Ιθαγενών της Αμερικής. Εκπροσωπώ τον Μάρλον Μπράντο απόψε, και μου ζήτησε να σας πω σε μια πολύ μεγάλη ομιλία την οποία δεν μπορώ να μοιραστώ μαζί σας επί του παρόντος, λόγω χρόνου, αλλά θα χαρώ να μοιραστώ με τον Τύπο στη συνέχεια, ότι με μεγάλη λύπη δεν μπορεί να δεχτεί αυτό το πολύ γενναιόδωρο βραβείο. Και οι λόγοι για αυτό είναι η αντιμετώπιση των Αμερικανών Ινδιάνων σήμερα από τη βιομηχανία του κινηματογράφου – με συγχωρείτε... [Εδώ ξεκίνησε διχασμένο το κοινό, άλλοι να γιουχάρουν αλλά οι περισσότεροι να χειροκροτούν] και στην τηλεόραση σε επαναλήψεις ταινιών, καθώς και με πρόσφατα γεγονότα στο Wounded Knee. Παρακαλώ αυτή τη στιγμή ότι δεν έχω παρεισφρήσει σε αυτό το βράδυ, και ότι στο μέλλον, οι καρδιές μας και η κατανόησή μας θα συναντηθούν με αγάπη και γενναιοδωρία. Ευχαριστώ εκ μέρους του Marlon Brando"

"Hello. My name is Sacheen Littlefeather. I'm Apache and I am president of the National Native American Affirmative Image Committee. I'm representing Marlon Brando this evening, and he has asked me to tell you in a very long speech which I cannot share with you presently, because of time, but I will be glad to share with the press afterwards, that he very regretfully cannot accept this very generous award. And the reasons for this being are the treatment of American Indians today by the film industry – excuse me... [boos and cheers] and on television in movie re-runs, and also with recent happenings at Wounded Knee. I beg at this time that I have not intruded upon this evening, and that we will in the future, our hearts and our understandings will meet with love and generosity. Thank you on behalf of Marlon Brando"

Οι αντιδράσεις φυσικά υπήρξαν έντονες, θετικές και αρνητικές. Ο Τζον Γουέην, αργότερα δήλωσε, ότι τον κρατούσαν οι άντρες της ασφάλειας να μην ...ορμήσει επί σκηνής αν τολμούσε η νεαρή Ινδιάνα να εκφωνήσει το λόγο. Ο Μάικλ Κέην, άσκησε κριτική στον Μάρλον Μπράντο ότι "άφησε ένα μικρό κορίτσι να ακούσει τις αποδοκιμασίες αντί να παραστεί ο ίδιος και να τις αναφέρει" και ο Κλιντ Ηστγουντ μάλιστα ήταν κάπως ειρωνικός καθώς, όταν έδωσε αργότερα το βραβείο Όσκαρ φωτογραφίας, το αφιέρωσε σε όλους εκείνους τους cow-boys που σκοτώθηκαν στις ταινίες western του Τομ Φορντ.

Το κοινό, στη μεγάλη του πλειοψηφία, χειροκρότησε την ομιλία της νεαρής Ινδιάνας ηθοποιού. Η στάση του Μάρλον Μπράντο σήκωσε πολύ μεγάλο θόρυβο, έφερε ξανά το ζήτημα στην πρώτη γραμμή. Ο Μάρλον Μπράντο είπε μάλιστα στον Dick Cavett ότι "έπρεπε να είχαν τον κουράγιο να την ακούσουν τουλάχιστον". 

Στη συνέχεια η ίδια η Littlefeather κατήγγειλε ότι μπήκε στη μαύρη λίστα του Χόλιγουντ και έφτασε στο σημείο να δέχεται απειλές και πιέσεις από την επίσημη πολιτεία.

Δείτε εδώ τη μεγάλη στιγμή που σημάδεψε την 45η τελετή των Όσκαρ

Τα χρόνια πέρασαν, το περιστατικό και η στάση του Μάρλον Μπράντο, μπήκε στην ιστορία σαν μια ουσιαστική κίνηση να ευαισθητοποιηθεί η βιομηχανία κινηματογράφου αλλά και το ευρύ κοινό, απέναντι στον τρόπο αντιμετώπισης των Ινδιάνων των ΗΠΑ. Του λαού εκείνου, που στην ουσία αποτελούσε και τους γηγενείς κατοίκους της μεγάλης εκείνης περιοχής.

Ένας Μάρλον Μπράντο, με την ογκώδη προσωπικότητά του, τάραξε τα νερά της μεγάλης αυτής εκδήλωσης, δίνοντας στο αστραφτερό κλίμα του φεστιβάλ μια ουσιαστική κοινωνική και πολιτική πτυχή.