Στον μαγικό κόσμο του "'Αρχοντα των δαχτυλιδιών" Μέρος 1ο: Ο Τζον Ρ.Ρ.Τόλκιν

Κυρίες και Κύριοι, Φίλες και Φίλοι, αγαπημένοι μου συνταξιδιώτες στο CINEFIL

Πολλές φορές ο νους του ανθρώπου έχει την ανάγκη να σπάσει τα δεσμά του ορθολογισμού και της "λογικής σκέψης". Πολλές φορές έχουμε την ανάγκη να βγούμε από τα δεσμά του παρόντος χρόνου και να ανέβουμε στα σύννεφα. Να διαβούμε το χρόνο προς τα πίσω και να συναντήσουμε κόσμους επικούς, κόσμους μυθικούς. 

Ήθελα εδώ και καιρό να κάνουμε μαζί αυτό μας το ταξίδι. 

Όταν συναντήθηκα με τον κόσμο του Τζον Ρόναλντ Ρόιελ Τόλκιν θαρρώ πως ένα κλειδωμένο δωμάτιο στα βάθη της σκέψης μου άνοιξε διάπλατα.

Ήταν ένα δωμάτιο που ήθελε να πετάξει σε κόσμους επικούς, σε μορφές ηρωικές, σε παραμυθένια πρόσωπα, σε αλληγορίες και συμβολισμούς με τη δική τους βαρύτητα.

Έκλεισα τα μάτια μου, κλείδωσα το φράγμα του παρόντος χρόνου και άρχισα να ταξιδεύω πίσω μακριά.

Στον κόσμο των Χόμπιτ, των μικρών νάνων, στο κόσμο των μάγων, των ηρώων, των ξωτικών. Στον κόσμο των ανθρώπων.

Στον κόσμο του καλού και του κακού. Εκεί που στη φωτιά των μύθων θα συγκρούεται αέναα στο γύρισμα των αιώνων.

Κάπου εκεί συνάντησα τον 

"Άρχοντα των Δαχτυλιδιών"

Εκεί κάπου μυήθηκα και εγώ με τη σειρά μου από τον πατέρα της φανταστικής λογοτεχνίας στο δικό του προσωπικό λογοτεχνικό έπος. Συνάντησα τις σκέψεις του, τους προβληματισμούς του. Είδα τους συμβολισμούς και τις αναφορές του. 

Πολύ φυσικό λοιπόν, το κλασικό αυτό λογοτεχνικό αριστούργημα να τραβήξει τα φώτα του Κινηματογράφου. Και θεωρώ ευλογημένη τη στιγμή που συναντήθηκαν τα βιβλία του συγγραφέα με τον κινηματογραφικό φακό του Peter Jackson.

Αποτέλεσμα αυτής της ένωσης ήταν η κινηματογραφική δημιουργία μιας μεγάλης τριλογίας που απέδωσε το συγκεκριμένο έργο στη μεγάλη οθόνη.

Η μεταφορά αυτή έφερε αυτό το μεγάλο λογοτεχνικό έργο να γίνει κτήμα σε εκατομμύρια θεατές σε κάθε μέρος της γης. Προβλήθηκε, αγαπήθηκε, λατρεύτηκε σε σημείο υστερίας. Έγινε τρόπος σκέψης και σημείο αναφοράς. Μπήκε σε μουσεία, σε προσωπικά αντικείμενα.

Και οι ηθοποιοί που το "ανέστησαν" έχουν ταυτιστεί στη συνείδησή μας με τους ρόλους που ερμήνευσαν.

Θα προσπαθήσω λοιπόν σε ένα μεγάλο αφιέρωμα να σας παρουσιάσω, με τη δική μου οπτική γωνία, αυτήν τη μεγάλη κινηματογραφική τριλογία.

Στον Μαγικό κόσμο του

"Άρχοντα των Δαχτυλιδιών"

Μέρος 1ο

Εισαγωγή στο έργο του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν

Στο πρώτο μέρος του αφιερώματος, φίλες και φίλοι, θα προσπαθήσω να σας δώσω κάποια στοιχεία για τον συγγραφέα του έπους καθώς επίσης και να αναφερθώ σε κάποιες σημαντικές παραμέτρους της σκέψης του και των αρχών που στοιχειοθέτησε.

Αφεθείτε λοιπόν χαλαρά. Συντροφιά σας η μουσική για το κινηματογραφικό έργο, που θα σας μεταφέρει στο ανάλογο κλίμα και ατμόσφαιρα

Γενικά βιογραφικά στοιχεία για τον Τζον Ρόναλντ Ρόιελ Τόλκιν

Γεννήθηκε στις 3 Γενάρη 1892 στο Μπλουμφοντέιν της Νότιας Αφρικής

Πέθανε στις 2 Σεπτέμβρη 1973 στο Μπόρνμουθ της Αγγλίας

σε ηλικία 81 ετών

Συγγραφέας, Ποιητής, Φιλόλογος

Τα νεανικά του χρόνια ο Τόλκιν τα πέρασε με τους δικούς του στην Ν. Αφρική. Ο πατέρας του είχε αποδεχθεί μια θέση σε τράπεζα της περιοχής. Το 1894 γεννήθηκε ο αδελφός του. Στα πρώτα του βήματα παιδί τον είχε δαγκώσει μια ταραντούλα, γεγονός που θα το βρούμε αργότερα στις τερατοειδείς αράχνες που θα συναντήσουμε στα έργα του. Σε ηλικία 3 ετών με την μητέρα του και τον μικρό αδελφό του μετακόμισαν στην Αγγλία ενώ ο πατέρας του έμεινε πίσω. Δυστυχώς δεν θα τον έβλεπε ποτέ καθώς εκείνος πέθανε από ρευματοειδή πυρετό. Έτσι η προσπάθεια για το μεγάλωμα των παιδιών έγινε εξαιρετικά δύσκολη. Ένας καθολικός ιερέας από το Μπερμπιγχαμ ανέλαβε να φροντίσει τα δύο παιδιά. Μετά τον θάνατο της μητέρας του συνέχισε να ζει και να σπουδάζει εκεί. 

Στα νεανικά του χρόνια σπούδασε φιλολογία καθώς και δούλεψε πάνω στη δημιουργία γλώσσας κάτι που θα το δούμε στη συνέχεια στο μεγάλο του έργο.

Ειδικεύτηκε σε σπουδές πάνω στην αρχαία αγγλική και σαξονική φιλολογία

Στα 16 του χρόνια θα γνωρίσει την 19χρονη Ήντιθ Μέρι Πρατ, προτεστάντισσα, την οποία και ξεκινά να ερωτεύεται. Όμως η σχέση τους περνάει από μεγάλα εμπόδια και κυνήγι από τον κηδεμόνα του Τόλκιν, όντας καθολικός. Του απαγόρευσε κάθε σχέση με την Ήντιθ.

Παρ όλα αυτά οι δύο νέοι, αψηφώντας τις απαγορεύσεις, αρραβωνιάζονται το 1914 και παντρεύονται στις 22/3/1916 με την Ήντιθ να ασπάζεται τον καθολικισμό. Η γυναίκα του ήταν αυτή που του ενέπνευσε τη δημιουργία της Λούθιεν του Μπέρεν που διαδραματίζεται στην πρώτη περίοδο της Μέσης Γης στο μυθιστόρημά του.

Από τον ευτυχισμένο αυτό γάμο θα γεννηθούν τέσσερα παιδιά.

Η συμμετοχή του Τζ. Τόλκιν στον Α΄παγκόσμιο πόλεμο ήταν ένα γεγονός που άλλαξε ριζικά τη ζωή και τη σκέψη του σαν άνθρωπος. Υπηρέτησε στον Αγγλικό στρατό στους τυφεκιοφόρους ως υπαξιωματικός. Πήρε μέρος στην ανθρώπινη κρεατοσφαγή της μάχης του Σομ το 1916. Εκεί έζησε τη φρίκη και την κτηνωδία του πολέμου, κάτι που θα επηρεάσει ολάκερο το έργο του και τη σκέψη του σαν άνθρωπος. Έχασε στις μάχες αγαπημένους φίλους και η διαχείριση της απώλειας ήταν κάτι τραγικό για τον ίδιο.

Προσβλήθηκε από την περιβόητη νόσο των χαρακωμάτων και αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αγγλία. Με τους φίλους του να έχουν σκοτωθεί πέρασε το υπόλοιπο της θητείας του σε διάφορα νοσοκομεία και σε εφεδρικές θέσεις στην πατρίδα του. Μέχρι το 1918 τον ταλαιπωρούσε άσχημα η συγκεκριμένη ασθένεια. 

Μετά το τέλος του φονικού πολέμου, ξεκίνησε η επαγγελματική του καριέρα. Εργάστηκε για την σύνταξη του νέου λεξικού της Αγγλικής γλώσσας και το 1920 διορίστηκε λέκτορας της γλώσσας στο πανεπιστήμιο του Λιντς και το 1924 προάγεται σε καθηγητής, η ψηλότερη βαθμίδα στα αγγλικά πανεπιστήμια.

Τότε ξεκίνησε να γράφει μια μεγάλη παιδική σειρά, τα περιβόητα "ΧΟΜΠΙΤ", τα οποία και εκδόθηκαν το 1937 με μεγάλη αποδοχή. Έτσι ο εκδότης του ζήτησε να συνεχίσει την ιστορία του, πράγμα που έκανε.Όμως ο επόμενος μεγάλος πόλεμος διέκοψε την συγγραφή αλλά και άλλαξε περαιτέρω τις σκέψεις του Τόλκιν. Το μοτίβο του έργου άλλαξε, συνδέθηκε με τον θρυλικό "ΑΡΧΟΝΤΑ των ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΩΝ", ένα έργο που η συγγραφή του κράτησε 12 ολάκερα χρόνια.

Μετά το έργο του, παραιτήθηκε πλέον από τη θέση του στο πανεπιστήμιο και στις αρχές του 1970 έφυγε με την αγαπημένη του γυναίκα, στο Μπόρνμουθ. Η απώλειά της το 1971 τον κλόνισε και επέστρεψε στην Οξφόρδη στα παιδιά τους. Δύο χρόνια αργότερα, το 1973 έφυγε και αυτός από τη ζωή.

Αναφορά στη Βιβλιογραφία του

Κάνω μια γενική αναφορά στα πιο σημαντικά μεγάλα έργα του Τζ. Τόλκιν

• 1937  Τα Χόμπιτ
• 1954 Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών
• 1962 Οι περιπέτειες του Τομ Μπόμπαντιλ
• 1964 Το φύλλο και το δέντρο
• 1966 Το αναγνωστικό του Τόλκιν
• 1967 Ο σιδεράς του μεγάλου σιδεροχωρίου

Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν ανάμεσα στα άλλα και τα:

• 1977  Σιλμαρίλλιον 
• 1980 Ατέλειωτες ιστορίες
• 1983-1996  Η Ιστορία της Μέσης Γης (Ένα συγκλονιστικό έπος από 12 τόμους)
• 2017 Μπέρεν και Λούθιεν

Η Αποδοχή των δύο έργων του Τόλκιν "Χόμπιτ" και "Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών" ήταν παγκόσμια και διαχρονική. Ακόμα και σήμερα δεν έχει σταματήσει η επιρροή τους, η οποία εκδηλώνεται με κάθε δυνατό τρόπο: Πωλήσεις, ίδρυση συλλόγων, βιβλιοθηκών, ταινιών, παιχνιδιών.

Τα "Χόμπιτ" έχουν ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 100 εκατομμύρια αντίτυπα ενώ ο "Άρχοντας των δαχτυλιδιών" έχει υπερβεί τα 103 εκατομμύρια αντίτυπα.

Οι αριθμοί προκαλούν σχετικό ίλιγγο πραγματικά.

"Ο ΑΡΧΟΝΤΑΣ ΤΩΝ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΩΝ"

Η δομή του συνολικού έργου είναι σε τρία βιβλία:

Βιβλίο πρώτο:  Η συντροφιά του δαχτυλιδιού

Βιβλίο δεύτερο:  Οι δύο πύργοι

Βιβλίο τρίτο:  Η επιστροφή του βασιλιά

Χαρακτηριστικά στοιχεία αξιών-αρχών μέσα στον "Άρχοντα των δαχτυλιδιών"

Θα ήθελα να σταθούμε σε μερικές παραμέτρους, που θα δούμε μέσα στα έργα του Τόλκιν και, κατά τη γνώμη μου, είναι πάρα πολύ σημαντικές για ιδεολογικές αρχές και αξίες πάνω στις οποίες βασίζεται

Παρατηρήσεις

1. Το Θρησκευτικό στοιχείο:   Ο Τόλκιν, ήταν ένας βαθύτατα θρησκευόμενος άνθρωπος ως καθολικός. Αυτό όμως δεν τον έκανε θρησκόληπτο. Παρατηρούμε λοιπόν ότι, σε όλο του το έργο και δη στον "Άρχοντα" ότι απουσιάζει παντελώς οποιαδήποτε αναφορά στο θρησκευτικό στοιχείο. Θα μπορούσε κάλλιστα ο συγγραφέας να επιλέξει να ταυτίσει την έννοια του "καλού" με τις θρησκευτικές του αντιλήψεις. Δεν το έκανε, δεν περιχαράκωσε τους ανθρώπους ανάλογα με τη θρησκευτική τους συνείδηση. 
2. Το Εθνολογικό στοιχείο:  Στον "Άρχοντα των δαχτυλιδιών" και δη σε όλη την αναφορά στον άνθρωπο, πουθενά δεν θα συναντήσουμε κράτη-έθνη-φυλές. Απουσιάζει παντελώς κάθε έννοια σωβινισμού ή εθνικισμού. Το ανθρώπινο γένος που κατοικεί στη Μέση Γη, μπορεί να είναι συγκροτημένο σε βασίλεια (κοινωνία της φεουδαρχίας της εποχής) αλλά αντιμετωπίζεται ως ολότητα γένους. Οι αναφορές είναι στον άνθρωπο.
3. Το Οικολογικό στοιχείο:  Εδώ και αν έχουμε σαφείς αναφορές στον τρόπο που ο άνθρωπος διαχειρίζεται τη φύση, το πως αντιμετωπίζει τους φυσικούς πόρους. Η Δημιουργία του γένους των "τεράτων" (Ορκ κλπ) γίνεται μέσα σε "βιομηχανικές ζώνες" της εποχής, σε κάποια ορυχεία, στα οποία οι δυνάμεις του κακού χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη κομμένα δέντρα (Έντονος και σαφής ο συμβολισμός!) και λάσπη. Τέρατα γεννημένα στη λάσπη και στην κατεστραμμένη φύση.
4. Το Υπερφυσικό στοιχείο:  Στο έργο του Τόλκιν φυσικά και είναι παρόν το υπερφυσικό στοιχείο. Μάγοι, άγνωστες δυνάμεις που, επενεργούν στην πλοκή και στη δράση. Πότε όμως; Η δράση αυτών των δυνάμεων δεν είναι δεδομένη ως εφεδρική δύναμη, που δίνεται-εκ του ασφαλούς και αφειδώς- στους ανθρώπους. Παρεμβαίνουν στην διαταραχθείσα ισορροπία. Οι μάγοι στον "Άρχοντα" που υπάρχουν στη Μέση Γη, είναι αθάνατα πλάσματα, κάτι σαν τους αγγέλους. Ο μάγος Γκάνταλφ, βασική μορφή στον "Άρχοντα" είναι η εκπροσώπηση της ΕΛΠΙΔΑΣ. Θα το δούμε αυτό σε συγκεκριμένες συμβολικές σκηνές στην τριλογία. Εν κατακλείδι οι Μάγοι παρεμβαίνουν για να συμβουλεύσουν τους ανθρώπους και όχι να λειτουργήσουν κατ΄εντολή τους. ("Το θέμα είναι τι θα κάνουμε με τον χρόνο που μας δόθηκε!")
5. Το στοιχείο του ρόλου του ανθρώπου:  Εδώ έχουμε να παρατηρήσουμε κάτι πολύ σημαντικό: Οι ήρωες του Τόλκιν δεν είναι οι κλασικοί "υπερ-ήρωες". Δεν είναι οι επιβλητικοί εκείνοι άτρωτοι μαχητές που περνούν αλώβητοι στο πεδίο της μάχης και των συγκρούσεων. Στο έργο του, πολλοί ήρωές του χάθηκαν και έπεσαν στα διάφορα πεδία της σύγκρουσης, όσο και αν αυτοί ήταν οι απόλυτοι πρωταγωνιστές. Τη λύση όμως και τη λύτρωση, την καταστροφή της δύναμης του κακού (δαχτυλίδι του Σάουρον), δεν θα τη δώσουν οι δυνατοί ήρωές του αλλά τα μικρά και αδύναμα ανθρωπάκια του, τα Χόμπιτ. Σε αυτά καλείται να υποκλιθεί το ανθρώπινο γένος για τη σωτηρία του. Ο συμβολισμός λοιπόν για το ποιος κινεί την ιστορία (η προσωπικότητα; ή η απλή λαϊκή μάζα) είναι σαφέστατη.
6. Το Ερωτικό στοιχείο:  Εξιδανικεύεται στον κόσμο του Τόλκιν. Έτσι θα δούμε ότι τα πλάσματα της αθανασίας απαρνούνται αυτήν καθ εαυτήν για να νιώσουν και να ακολουθήσουν την αγάπη τους. Είναι έτοιμα να ακολουθήσουν και να υποστούν το κόστος για να ζήσουν τον πόνο και το συναίσθημα της αγάπης. 
7. Το στοιχείο της Φιλίας:  Στον "Άρχοντα" το θέμα της ανθρώπινης φιλίας κατέχει κεντρική θέση στο μοτίβο των αξιών. Από την πρώτη ως την έσχατη στιγμή της μεγάλης τριλογίας, ολάκερο το έργο είναι βασισμένο πάνω στην αξία της Φιλίας. Η οποία αναδεικνύεται με συγκλονιστικό τρόπο μέσα από την κοινή πορεία των δύο φίλων, του Σάμ και του Φρόντο. Μια φιλία χωρίς όρια και μέτρο, πάνω από κάθε κόστος και οδύνη. Η Φιλία λοιπόν κατακλύζει κάθε ίχνος από το μεγάλο αυτό έργο αντανακλώντας και τα αισθήματα του Τόλκιν απέναντι στα βιώματα αυτά.

Είμαστε έτοιμοι λοιπόν, φίλες και φίλοι του CINEFIL, να συνεχίσουμε το αφιέρωμα αυτό μπαίνοντας σε αυτή καθ' εαυτή την κινηματογραφική μεταφορά του έργου στην μεγάλη οθόνη.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους: 

Νίκο Παπακωνσταντίνου  Χρεωκοπημένοι καιροί

Κατερίνα Προνάκη  Μονοπάτια

για το "άνοιγμα της πύλης" που μου προσέφεραν στον υπέροχο κόσμο του Τζ.Ρ.Ρ.Τόλκιν

Συνέχεια στο 2ο Μέρος