ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ και ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ του FILM NOIR: Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ

Αγαπητές Φίλες και Φίλοι,

επανερχόμαστε στο αγαπημένο θέμα του FILM NOIR και της σύνδεσής του με την Αισθητική Ψυχολογία καθώς και την Κοινωνιολογία σαν διαδικασίες μέσα από τις οποίες γεννήθηκε, ανδρώθηκε και μεγαλούργησε.

Εδώ: Αισθητική Ψυχολογία και Κοινωνιολογία του Film Noir ξεκινήσαμε την πρώτη προσέγγιση του μεγάλου αυτού ζητήματος. Σύμφωνα λοιπόν με την προσέγγιση του Αλέξη Δερμεντζόγλου, το film noir χωρίζεται σε Πέντε (5) μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με την ταξινόμηση των θεμάτων, των ηρώων, και των βιωμάτων τους.

Σήμερα λοιπόν θα προσεγγίσουμε την ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ και θα δούμε παραστατικά κάποιες αντιπροσωπευτικές ταινίες που ανήκουν στην κατηγορία αυτή.

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ

Ας ξεκινήσουμε να προσδιορίσουμε την έννοια του όρου "ΑΠΟΣΥΡΣΗ" στην περίπτωσή μας.

Όταν μιλάμε για την "ΑΠΟΣΥΡΣΗ ενός ΗΡΩΑ" σε μια Κινηματογραφική ταινία δεν εννοούμε τίποτα άλλο παρά το ότι, σύμφωνα με το Σενάριο, οι ήρωες αυτοί ΕΞΑΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ είτε ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ (Θάνατος, αυτοκτονία) είτε ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ (ψυχολογική κατάρρευση, παράνοια)

Συνεπώς σε αυτήν την κατηγορία ταινιών FILM NOIR κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η ΑΠΟΣΥΡΣΗ-ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ-ΕΞΟΝΤΩΣΗ των Ηρώων του.

Και ποιών ακριβώς ηρώων θα ρωτήσετε ; Αναφερόμαστε σε εκείνα τα ΠΡΟΣΩΠΑ, των οποίων η συμπεριφορά είναι ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗ, ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΤΙΚΗ με το status quo της καθεστηκυίας τάξης.

Μιλάμε δηλαδή για μια διαδικασία "ΞΕΠΛΥΜΑΤΟΣ" του Κοινωνικού συστήματος, που επιτυγχάνεται με τον ΘΑΝΑΤΟ του "ΚΑΚΟΥ ΗΡΩΑ".

Αυτά τα πρόσωπα μπορεί να είναι:  Μια ΜΟΙΡΑ ΓΥΝΑΙΚΑ (FEMME FATALE), εδώ μιλάμε για έναν λανθάνοντα μισογυνισμό που κυκλοφορούσε μέσα στο film noir ιστορικά.

Αναφερόμαστε στην "Δαιμονοποίηση" Γυναικών που "πρόδωσαν" την Νόμιμη σχέση τους ή δεν συμμορφώθηκαν στον ΑΝΤΡΑ-ΑΦΕΝΤΗ.

Βλέπετε τελικά πόσο η Ιδεολογία του έρποντος Συντηρητισμού μπορεί να χαρακτηρίζει ένα film noir.

Επίσης στη ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ μπορεί να έχουμε ΠΡΟΣΩΠΑ ρομαντικά αλλά ΕΚΤΟΣ ΕΠΟΧΗΣ, που δεν μπορούν να αφομοιώσουν τις επικρατούσες συνθήκες στο Κοινωνικό status και έτσι "αποσύρονται".

Σε μια δειγματοληπτική παρουσίαση της κατηγορίας των Noir που πατάνε πάνω στην ΤΕΧΝΗ της ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ θα αναφέρουμε κάποιες ταινίες, όπως αυτές ακριβώς αναφέρονται πάνω στην Βιβλιογραφία που αναφέρουμε στο τέλος:

**********************************************

1951  "ΗΜΕΡΕΣ ΤΡΟΜΟΥ"  (CAUSE FOR ALARM)

Σκηνοθεσία:  TAY GARNETT

Σενάριο:  MEL DINELLI, TOM LEWIS βασισμένο στο διήγημα του LAWRENCE MARCUS

Στις ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ οι:  LORETTA YOUNG, BURRY SALLIVAN, BRUCE COWLING, MARGALO GILLMORE

O Καπιταλισμός είναι ένα Κοινωνικό σύστημα, που κυρίαρχη ιδεολογία του είναι η ισοπέδωση και καταστροφή του αδύναμου, του παράταιρου, του ελλειμματικού, ως παράγοντα που επιβαρύνει το κόστος και μειώνει το κέρδος.

Στο έργο βρισκόμαστε στην CALIFORNIA του 1950 με το τραύμα του Πολέμου της Κορέας να έχει αφήσει πίσω του τα τραύματά του.

Μια όμορφη γυναίκα, η HELEN (LORETTA YOUNG) ζει με τον σακάτη άντρα της από τον πόλεμο, που τον κουράρει ο γιατρός του.

Αντιλαμβάνεστε τη δημιουργία ενός ερωτικού τριγώνου: ΑΝΤΡΑΣ-ΣΥΖΥΓΟΣ-ΓΙΑΤΡΟΣ

Ένα συγκλονιστικό ψυχολογικά "πειραγμένο" film noir που πραγματικά σοκάρει, ξεπερνώντας άνετα τις ταινίες του HITCHCOCK.

O TAY GARNETT μεγαλουργεί.  Μια καταστροφική τραγωδία εξελίσσεται μπροστά μας.

Η Σύζυγος και ο γιατρός τυλίγονται στον ιστό της αράχνης, μέσα από εμμονές, φαντασιώσεις, ανατροπές.

Το φινάλε Σαιξπηρικό σαν τραγωδία. Ένας απύθμενος κοινωνικός τάφος. Ταινία που δεν πολυπαίχτηκε στις ΗΠΑ για ευνόητους λόγους ανατριχίλας.

1954  "ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΚΤΗΝΟΣ"  (HUMAN DESIRE)

Σκηνοθεσία:  FRITZ LANG

Σενάριο: ALFRED HAYES

Βασισμένο στο μυθιστόρημα του μεγάλου EMILE ZOLA

Μουσική:  DANIELE AMPHITHEATROF

Φωτογραφία:  BURNETT GUFFEY

Στις ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ οι:  GLENN FORD, GLORIA GRAHAME, BRODERICK CRAWFORD

Πως θα μπορούσε ένας ακραιφνής Ευρωπαίος δημιουργός, ο FRITZ LANG, να εντάξει τις απόψεις του στο Αμερικάνικο status ;

Πίστευε ότι οι τροχιές των ανθρώπων ποτέ δεν συναντώνται. Μπορεί να είναι παράλληλες αλλά να μην έχουμε τομή ποτέ. Ατέλειωτες γραμμές στο συνεχές άπειρο. Είναι πραγματιστής, ρεαλιστής και γνωρίζει ότι οι παράμετροι ενός συστήματος έχουν καλά στερεωμένα μέτρα.

Η Χώρα, η Κοινωνία προσομοιάζεται με μια συνεχή τροχιά-κίνηση τραίνων. Εκεί πάντα επικρατεί κράτος, ασφάλεια, τάξη, οικογένεια, διαιώνιση του συστήματος.

Φυσικά έχουμε "ΕΚΤΡΟΧΙΑΣΜΟΥΣ", που στην περίπτωσή μας έχουν να κάνουν με παράνομες σχέσεις, φυσικά έχουμε θύματα, αλλά οι "κακοί" αποσύρονται, εξοντώνονται για να συνεχιστεί η λειτουργία του συστήματος.

Ο GLENN FORD, μηχανοδηγός στο τραίνο, μπλέκεται παράνομα και ερωτικά με την ελκυστική GLORIA GRAHAME. Η Τάξη αναταράσσεται, η οικογένεια απειλείται από τον έκνομο, παθιασμένο έρωτα, οι φιλίες δοκιμάζονται. Η Παγίδα αιωρείται απειλητική.

Ο Κύκλος όμως κλείνει. Η Μοιραία Γυναίκα ...αποσύρεται. Το ταξίδι συνεχίζεται

1944  "Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑ"  (PHANTOM LADY)

Σκηνοθεσία:  ROBERT SIODMAK

Σενάριο:  CORNELL WOOLRICH

Βασισμένο στο μυθιστόρημα του WILLIAM IRISH

Μουσική:  HANS SALTER

Φωτογραφία:  ELWOOD BREDELL

Στις ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ οι:  FRANCHOT TONE, ELLA RAINES, ALAN CURTIS, AURORA MIRANDA

H Tαινία γράφτηκε και παίχτηκε ακόμα εν καιρώ πολέμου. Γνώρισε μεγάλη επιτυχία παρά τις αντίθετες προβλέψεις. Είναι το πρώτο film noir του Γερμανού εξπρεσιονιστή σκηνοθέτη ROBERT SIODMAK.

O SIODMAK στο έργο του ανάδειξε:

Την ΑΠΩΛΕΙΑ σε όλο της το μεγαλείο, την ΑΠΟΥΣΙΑ σε όλα τα επίπεδα, την απόλυτη ΑΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗ, δεν έχουμε ανθρώπους αλλά καρικατούρες. Την απόλυτη επικράτηση του ΟΜΟΙΩΜΑΤΟΣ αντί του πραγματικού.

Σε μια χώρα τεράστια χώρα αυτοκράτειρα του Σινεμά τα πάντα είναι ψυχρά, πεθαμένα, απρόσωπα και τα φαντάσματα και τα ομοιώματα παίρνουν τη θέση των ζωντανών.

Μια ταινία συγκλονιστική πραγματικά.

Ακολουθούν στη συνέχεια

1946  "ΟΙ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ"  (THE KILLERS)

Το αριστούργημα του ROBERT SIODMAK βασισμένο στο εξαίρετο διήγημα του ERNEST HEMINGWAY σε Σεναριακή διασκευή του ANTHONY VEILLER

Μουσική:  MIKLOS ROZSA

Φωτογραφία:  ELWOOD BREDELL

Στις ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ οι:  BURT LANCASTER, AVA GARDNER συγκροτώντας ένα υπέροχο ζευγάρι με τους EDMOND O' BRIEN, ALBERT DEKKER

Η Σκηνοθεσία του SIODMAK είναι εκπληκτική. Το στυλ του HEMINGWAY είναι μυστικιστικό, απαισιόδοξο.

Η Ζωή δεν έγινε καλύτερη, ο έρωτας δεν απέκτησε ρομαντισμό και η απάτη επέστρεψε νικήτρια σε κάθε διακανονισμό.

Δύο επαγγελματίες δολοφόνοι σκοτώνουν έναν υπάλληλο σε ένα βενζινάδικο. Ένας υπάλληλος ασφαλιστικής εταιρείας θα κυνηγήσει την υπόθεση και θα ανακαλύψει ένα κύκλωμα διαφθοράς με μια ελκυστική πανέμορφη Γυναίκα.

Ο "Σουηδός" ο Ole Anderson, που τον ερμηνεύει ο BURT LANCASTER θα είναι εκείνος που θα "αποσυρθεί" από την ταινία καθώς είναι αυτός που πιστεύει σε κάποιες αξίες, οι οποίες και καταρρέουν .

1944  "ΔΙΠΛΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ"  (DOUBLE IDEMNITY)

Μια ακόμα συγκλονιστική δημιουργία του μεγάλου BILLY WILDER σε Σενάριο δικό του και του μεγάλου συγγραφέα RAYMOND CHANDLER βασισμένο στο Μυθιστόρημα του JAMES CAIN

Μουσική:  VICTOR SCHERTZINGER

Ένα μεγάλο καστ Ηθοποιών μεγαλουργεί στην ταινία από τους:

FRED MACMURRAY,  BARBARA STANWYCK,  EDWARD ROBINSON

Ταινία υποψήφια για ...7 OSCAR

Ένας έμπειρος ασφαλιστής, ο WALTER NEFF (FRED MACMURREY), συνδέεται ερωτικά και παράνομα με την PHYLLIS (BARBARA STANWYCK), γυναίκα του πελάτη του TOM POWERS. 

H PHYLLIS θα του προτείνει να δολοφονήσει τον άντρα της και να εισπράξουν μαζί την ασφάλεια ζωής. Ο Ασφαλιστής συμφωνεί και μάλιστα αναζητά τρόπους να κάνει την αποζημίωση διπλή.

Ο Σύζυγος δολοφονείται, αργότερα και η σύζυγος σκοτώνεται ενώ ο ασφαλιστής συλλαμβάνεται οδηγούμενος στην αγχόνη. Αποσύρονται δηλαδή όλοι εκείνοι που δημιούργησαν το "μίασμα" της ενοχής. Παραμένει στο τέλος μόνος ο EDWARD ROBINSON, φίλος και συνάδελφος του ασφαλιστή σαν ο κορυφαίος του χορού της τραγωδίας εκφράζοντας τρόπον τινά τον Νόμο. 

Κλείνουμε φίλες και φίλοι με ένα ακόμα κλασικό αριστούργημα της κατηγορίας αυτής.

1945  "ΜΟΙΡΑΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ"  (DETOUR)

O EDGAR ULMER σκηνοθετεί, ο MARTIN GOLDSIMTH έχει γράψει το διήγημα και κάνει και το σενάριο

Μουσική:  LEO ERDODY

Φωτογραφία:  BENJAMINE KLINE

Πολύ μεγάλες ερμηνείες από τους:  TOM NEAL, ANN SAVAGE,  CLAUDIA DRAKE, EDMUND MACDONALD, TIM RYAN

Μια βροχερή νύχτα, ο AL ROBERTS (TOM NEAL), πιανίστας, πηγαίνει με auto stop στο Hollywood για να συναντήσει την SUE (CLAUDIA DRAKE). Εκεί γνωρίζει τον CHARLES (EDMUND MACDONALD), αυτόν που θα τον μεταφέρει με το αυτοκίνητό του. Στο δρόμο όμως ο CHARLES πεθαίνει και όλα ανατρέπονται. Ο AL αποφασίζει να ξεφορτωθεί το πτώμα και να πάρει την ταυτότητά του...

Ένα υπέροχο film noir στο στυλ του road movie.

O δρόμος (Κοινωνία), η Πόλη (Το σινεμά), η αναζήτηση της γυναίκας (το όνειρο), η Μοίρα (αποτρεπτικός παράγοντας για τους loosers)

Δαιμονιώδεις ανατροπές, ευρήματα καθηλωτικά. Η Σύμπτωση δεν φτάνει ποτέ, όλα είναι ανεκπλήρωτα. Η Απόσυρση παρούσα, οι δρόμοι χωρίζουν.

Εδώ φίλες και φίλοι, θα κλείσουε την παρουσίαση της πρώτης κατηγορίας των κλασικών film noir, αυτήν της ΤΕΧΝΗΣ της ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ.

Φυσικά και θα συνεχίσουμε την περιπλάνησή μας στους σκοτεινούς δρόμους της ιστορίας και της τεχνοτροπίας του Noir, ψηλαφώντας έναν σκοτεινό μα συνάμα ανυπέρβλητα ταραγμένο και υπέροχο κόσμο της ανθρώπινης σκούρας πλευράς και όχι μόνο.

• Βιβλιογραφία:  "Στις Ομίχλες του Νουάρ"  ΑΛΕΞΗΣ ΔΕΡΜΕΝΤΖΟΓΛΟΥ