Η αγαπημένη μας λατέρνα στο ελληνικό σινεμά

Καλησπέρα αγαπημένες φίλες και φίλοι.

Νοσταλγία σήμερα και ταξίδι στις μακρινές μνήμες για όσους εκείνους βέβαια έχουν χρονική σύνδεση με αυτές. Νοσταλγία και ελληνικός κλασικός κινηματογράφος είναι δύο έννοιες αλληλένδετες. Πηγαίνοντας πίσω σε αυτά τα χρόνια μπορούμε να βρούμε τους θησαυρούς εκείνους με μονάκριβα συναισθήματα.

Κινηματογραφικό Sequel

Σας λέει τίποτα ο όρος; Κάτι σας λέει φυσικά. Όλοι ξέρουμε για τις ταινίες σε σειρά, δηλαδή No.1-2-3 κ.λ.π. Πόσες και πόσες τεράστιες κινηματογραφικές παραγωγές έγιναν και γίνονται με τη μορφή sequel.

Κι όμως αγαπητοί μου φίλοι και φίλες. Όταν το ελληνικό σινεμά έκανε το δικό του ...sequel τα "γατάκια" του Χόλιγουντ δεν είχαν ακόμα ξεκινήσει να το δημιουργούν. Ω ναι! μην το αμφισβητείτε καθόλου!

Σήμερα λοιπόν θα σταθούμε στο πρώτο "sequel" του ελληνικού σινεμά και μάλιστα στην πρώτη περίοδο της κλασικής του εποχής. Αφορά δύο ταινίες που έχουν το ίδιο σημείο αναφοράς. Ένα μουσικό όργανο που σημάδεψε την λαϊκή τέχνη και μια σειρά καλλιτεχνών του δρόμου.

Η Λατέρνα

Η δημιουργία ταινίας με σημείο αναφοράς ίσως το πιο εμβληματικό όργανο της περιφερόμενης λαϊκής μουσικής, της λατέρνας, έγινε απ την αρχή, αντικείμενο μιας σύγκρουσης, που πήγε προς στιγμή να ξεφύγει.
Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΑΒΕΛΛΑΣ, ο γνωστός μεγάλος σκηνοθέτης και ο ΑΛΕΚΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΣ διεκδίκησαν το πρώτο δικαίωμα. Ο Επίμαχος τίτλος ήταν "Η τελευταία λατέρνα". Η ρήξη μεταξύ των δύο δημιουργών πήρε οξύτατες διαστάσεις και συνέπεσε με την απουσία του Φίνου στο Παρίσι. Τέλος χρειάστηκε η ισχυρή μεσολάβηση του ίδιου για να αποκατασταθεί η "ηρεμία" ανάμεσα στους δύο μεγάλους σκηνοθέτες.

Ένας μεγάλος δημιουργός θα γράψει το σενάριο και θα σκηνοθετήσει δύο ταινίες που θα αφήσουν τη δική τους μεγάλη ιστορία στις οθόνες μας και ακόμα μέχρι σήμερα θα χαράξουν το δικό τους πολιτισμό.

Σενάριο-Σκηνοθεσία:  ΑΛΕΚΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΣ

Θα κάνουμε λοιπόν ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο για να μιλήσουμε για αυτές τις δύο γλυκύτατες ταινίες που έχουν μιλήσει στην καρδιά μας διατηρώντας άσβηστη τη μνήμη τους 65 ολάκερα χρόνια μετά.

Πριν ξεκινήσουμε θα κάνουμε εισαγωγή και κουβέντα σε κάτι που είναι σημαντικό

Ο κοινωνικός και καλλιτεχνικός περίγυρος στις ταινίες

Οι "Λατέρνες" γράφτηκαν και παίχτηκαν στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1950. Η πρώτη το 1955, η δεύτερη το 1957.

Το λαϊκό στοιχείο και μάλιστα στην πιο ακραία μορφή της φτώχειας του, έρχεται στο προσκήνιο στις δύο ταινίες. Οι πρωταγωνιστές είναι δύο πάμφτωχοι περιπλανόμενοι καλλιτέχνες. Δυό "λατερνατζήδες" για τους οποίους οι άνθρωποι του πλούτου νιώθουν απέχθεια και περιφρόνηση.

Οι φίλοι τους, ο περίγυρός τους είναι στην ίδια τάξη και μάλιστα πολλοί από αυτούς θα τους έβλεπες και στο κοινωνικό περιθώριο.

Όμως ο κοινωνικός αυτός κόσμος, έρχεται για πρώτη φορά, στο σεναριακό προσκήνιο. (Κάτι πολύ τολμηρό και ριζοσπαστικό).

Αναδεικνύεται η εντιμότητα, η λεβεντιά, οι παραδειγματικές ανθρώπινες αξίες του.

Οι σκηνές που οι φίλοι του Παυλάρα, διακόπτουν το παιχνίδι στα ζάρια και τις φιλονικίες τους για να "ξηλωθούν" μιας και ο φίλος τους είναι "ασφαλισμένος στο ΙΚΑ το δικό τους", είναι ενδεικτικές των αρχών αλληλεγγύης και της ηθικής που αναδεικνύεται.

Ο κόσμος των πλουσίων και των επωνύμων, στις ταινίες της "λατέρνας" έρχεται εμφανώς στο παρασκήνιο. Μπαίνει σε δεύτερο πλάνο. Τόσο ο πατέρας της Δίδας Καίτης, τόσο αργότερα ο άντρας της, πλούσιος πια, ενώ η ίδια γίνεται ένα μαζί τους.

Στο κομμάτι της τέχνης, βλέπουμε τη μουσική δύναμη των καλλιτεχνών του δρόμου.

"Διαβατάρικα πουλιά εμείς οι καλλιτέχναι" διαλαλεί ο λατρεμένος βιολιτζής μαζί με τους δύο "λατερνατζήδες". Από κοντά τους οι "τσιγγάνες" αλλά και οι αυθόρμητοι τραγουδιστές στα λαϊκά γλέντια όπως ο Τόλης Χάρμας στο "Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω".

Ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ γράφει για τις δύο "λατέρνες" μια υπέροχη μουσική σε λαϊκό μοτίβο καθιερώνοντας το ανεπανάληπτο "Γαρύφαλλο στ' αυτί", που έχει φόρμες βαριάς μουσικής πριν γίνει ένα αλησμόνητο λατρεμένο λαϊκό τραγούδι. 

Πάμε λοιπόν αγαπητοί μου συνοδοιπόροι να δούμε αναλυτικά τα δύο φιλμ.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Και στις δύο ταινίες έχουμε την ίδια ομάδα δημιουργών 

Παραγωγή: FINOS FILMS

Μουσική:  ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ

Σκηνογραφία:  ΜΑΡΚΟΣ ΖΕΡΒΑΣ

Μακιγιάζ:  ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΕΛΕΣΙΔΗΣ

Μοντάζ:  ΝΤΙΝΟΣ ΚΑΤΣΟΥΡΙΔΗΣ και στην δεύτερη ταινία προστίθεται και ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΟΥΛΗΣ

Κινηματογράφιση: ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΚΑΡΥΔΗΣ ΦΟΥΞ στην πρώτη ταινία και ο ΝΤΙΝΟΣ ΚΑΤΣΟΥΡΙΔΗΣ & ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΟΥΛΗΣ στην δεύτερη ταινία

ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ

Και στο θέμα των ερμηνειών έχουμε κοινούς πρωταγωνιστές τους εξής:

Οι δύο λατερνατζήδες

ΜΙΜΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ στο ρόλο του Πετράκη

ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΥΛΩΝΙΤΗΣ στο ρόλο του Παυλάρα

ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗ στο ρόλο της Δίδος Καίτης

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ στο ρόλο του βιολιντζή

ΝΙΚΟΣ ΦΕΡΜΑΣ στο ρόλο του Θόδωρου

ΑΛΕΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗΣ στο ρόλο του Δημήτρη

Πάμε αναλυτικά τώρα 

"ΛΑΤΕΡΝΑ ΦΤΩΧΕΙΑ και ΦΙΛΟΤΙΜΟ"

Πρεμιέρα:  12 Δεκέμβρη 1955

Έπαιξαν επίσης οι:

ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΑΓΑΝΕΑΣ στο ρόλο του πατέρα της Δίδας Καίτης

ΣΟΥΛΗ ΣΑΜΠΑΧ στο ρόλο της τσιγγάνας

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ στο ρόλο του διοικητή χωροφυλακής Πλατανιάς

ΘΕΜΑ-ΠΛΟΚΗ

Ο Πετράκης και ο Παυλάρας είναι δύο αδελφικοί φίλοι και περιπλανόμενοι λατερνατζήδες.

Σε μια Αθήνα που αλλάζει και μαζί με αυτήν χάνονται και τα παλιά επαγγέλματα, τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα για τους δύο καλλιτέχνες του δρόμου.

Με τη συμβουλή του φίλου τους Θόδωρου, οι δύο καλλιτέχνες παίρνουν το μακρύ και επώδυνο δρόμο προς την Πλατανιά για να μπορέσουν να παίξουν στο πανηγύρι της Παναγιάς.

Τα πρόσωπα που θα παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαδρομή τους και όχι μόνο είναι ο ...συνάδελφός τους, ένας περιπλανώμενος βιολιτζής που προσπαθεί και εκείνος να επιβιώσει σαν "διαβατάρικο πουλί" και οι Τσιγγάνες που θα αποτελέσουν μόνιμη περιστασιακή συνοδεία τους

Σούλη Σαμπάχ στο ρόλο μιας από τις τσιγγάνες

αλλά και μια νεαρή κυρία του καλού κόσμου. η Δίς Καίτη Μπεναρδή

που αποδεικνύεται η κόρη ενός πλούσιου βιομηχάνου, η οποία έχει φύγει από το σπίτι της έχοντας έρθει σε ρήξη με τον πατέρα της για μια ερωτική της σχέση. Μάλιστα ο πατέρας της έχει αναγγείλει την εξαφάνισή της στην χωροφυλακή και δίνει 50.000 δραχμές αμοιβή σε όποιους τη βρουν.

Το "λαχείο" που πέφτει στα πόδια των δύο λατερνατζήδων μπορεί πρόσκαιρα να αποδειχθεί κενό περιεχομένου όμως η συνέχεια θα είναι εντελώς διαφορετική καθώς οι δύο φίλοι θα στηρίξουν ψυχολογικά την κοπέλα, θα την πάρουν μαζί τους στην Πλατανιά και εκεί, ως τρίο πια, θα έχουν μια θαυμαστή αποδοχή από τους διασκεδάζοντες κατοίκους του χωριού.

Η ΕΜΠΟΡΙΚΟΤΗΤΑ της ΤΑΙΝΙΑΣ

Η ταινία αγαπήθηκε αμέσως από το κοινό της εποχής. Υπέροχη μουσική μέσα από τις αγωνίες και τη διασκέδαση των απλών λαϊκών ανθρώπων, ερμηνείες πραγματικά εκπληκτικές, σενάριο δεμένο και με ενδιαφέρον, ταξιδιάρικη αίσθηση. 

'Ετσι σε πρώτη προβολή έκοψε 126.530 εισιτήρια ερχόμενη στην 2η θέση από 24 ταινίες εκείνης της χρονιάς. (Πίσω από την θρυλική "Στέλλα")

Βασίλης Αυλωνίτης-Τόλης Χάρμας στο αξέχαστο "Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω"

"ΛΑΤΕΡΝΑ ΦΤΩΧΕΙΑ και ΓΑΡΥΦΑΛΛΟ"

Πρεμιέρα:  1 Απρίλη 1957

Έπαιξαν επίσης οι:

ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΗΣ στο ρόλο του γιατρού

ΛΑΥΡΕΝΤΗΣ ΔΙΑΝΕΛΛΟΣ στο ρόλο του παλαιοπώλη

ΝΙΚΗ ΛΙΝΑΡΔΟΥ στο ρόλο μιας τσιγγάνας

ΘΕΜΑ-ΠΛΟΚΗ

Υπέροχο ανοιχτό πλάνο συνόλου, από τα καλύτερα στο ελληνικό σινεμά

Στο δεύτερο φιλμ θα πάρουμε απ την αρχή τους δύο αγαπημένους μας φίλους λατερνατζήδες. Ο Πετράκης με τον Παυλάρα. Σε δεινή οικονομική θέση, δυστυχώς ξανά! Τους παρακολουθούμε να προσπαθούν να επιβιώσουν παίρνοντας γύρα τις γειτονιές με την αγαπημένη τους λατέρνα.

Όμως αυτή τη φορά ο Παυλάρας θα αρρωστήσει σοβαρά με ένα αναπάντεχο καρδιακό πρόβλημα. Πρόβλημα που θα τον αναγκάσει να αφήσει την αγαπημένη του λατέρνα και μάλιστα αυτή τη φορά οριστικά.

Ένα ακόμα ανοιχτό πλάνο συνόλου με ιδιαίτερη αισθητική 

Ο Πετράκης, με τη βοήθεια του Θόδωρου και της παρέας τους προσπαθεί να τους βοηθήσει και να τους στηρίξει οικονομικά αλλά μία λύση υπάρχει. Το πούλημα της λατέρνας.

Όμως ποιος θα το πει στον Παυλάρα, που για εκείνον η λατέρνα είναι κάτι σαν ψυχοκόρη του; Και πως θα μπορέσουν να το διαχειριστούν;

Μία λύση διαφαίνεται για το πρόβλημά τους. Η αναζήτηση και να βρεθεί πάλι η Δις Καίτη, η οποία να μπορέσει να τους βοηθήσει σε αυτήν τη δύσκολη συγκυρία. Όμως τα πράγματα στη ζωή της αγαπημένης τους παλιάς φίλης και κουμπάρας δεν είναι όπως τα ήξεραν. Και όλα πλέον είναι στον αέρα.

Και η δεύτερη "Λατέρνα" αγαπήθηκε όπως και η πρώτη από το κοινό εκείνη την εποχή.

Η εισπρακτική επιτυχία ήταν κορυφαία.

Η Δεύτερη ταινία είχε 113.641 εισιτήρια πρώτης προβολής μένοντας στην 3η θέση από τις 30 ταινίες εκείνης της χρονιάς. Δείγμα της αγάπης που της έδειξε ο κόσμος.

ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ

Το ερμηνευτικό βάρος των δύο ταινιών πέφτει στις "πλάτες" των Μίμη Φωτόπουλου και Βασίλη Αυλωνίτη. Αυτοί οι δύο γίγαντες της υποκριτικής μας θα πάρουν τις ταινίες από το χέρι και θα τις οδηγήσουν στην αιωνιότητα στην κυριολεξία. Να φανταστεί κανείς ότι αρχικά, ο Φίνος, ήθελε τον Φωτόπουλο, μιας και ήταν ο πιο εμπορικός ηθοποιός εκείνης της εποχής αλλά δεν επιθυμούσε τον Αυλωνίτη καθώς τον θεωρούσε "λίγο" για μια τέτοια αρχική ερμηνεία λόγω των δεύτερων ρόλων του εκείνη την εποχή. Την ίδια επιφύλαξη είχε και για την Τζένη Καρέζη για άλλο όμως λόγο. Επίσης επιθυμούσε σφοδρά τον Αλέκο Αλεξανδράκη και μάλιστα του έδωσε αμοιβή πρωταγωνιστή.

Όμως ο Αλέκος Σακελλάριος ήταν ανένδοτος στις όποιες αιτιάσεις του Φίνου και η επιλογή του καστ ήταν αυστηρά προσωπική του. Γεγονός που τον δικαίωσε εκκωφαντικά. Έτσι προχώρησε και η δεύτερη ταινία μετά την τεράστια επιτυχία της πρώτης. 

Οι δύο φίλοι στα πρόσωπα των δύο μεγάλων ηθοποιών μας πλάθουν χαρακτήρες. Ο Πετράκης και ο Παυλάρας θα γίνουν ξεχωριστές οντότητες, θα αποκτήσουν ζωή με την ερμηνεία τους και θα μείνουν για πάντα να μας θυμίζουν υπέροχες στιγμές. 

Η Τζένη Καρέζη, ήταν το μεγάλο ερωτηματικό για την ερμηνεία της στις δύο "λατέρνες". Μηδενική εμπειρία στον κινηματογράφο μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ο Αλέκος Σακελλάριος έχοντας κρίνει τις δυνατότητές της από το θέατρο, την έβαλε στην επιλογή του και την πρότεινε στον Φίνο, ο οποίος φοβόταν τον στραβισμό της και το πως αυτό θα έβγαινε στην οθόνη. Έτσι η μεγάλη μας ηθοποιός ξεκινά τη μεγάλη της διαδρομή στο σινεμά με τις δύο αυτές ταινίες. 

Καλή, άνετη, φυσιολογική. Χωρίς τρακ και αναστολές δίνει δύο πολύ καλές παρουσίες.

Κατά την άποψή μου, ο Β' αντρικός υποστηρικτικός ρόλος στις ταινίες ανήκει θριαμβευτικά στον ΝΙΚΟ ΦΕΡΜΑ. Ο λατρεμένος "μάγκας" του ελληνικού σινεμά, δίνει, μία ακόμα φορά, τα "ρέστα" του και στις δύο ταινίες. Ειδικότερα στη δεύτερη που έχει αναβαθμισμένη παρουσία είναι εκπληκτικός. Σε αυτόν τον άνθρωπο διακρίνεις αυτήν την μοναδική αλήθεια στην ερμηνεία του και την αυθεντικότητα που σπανίζει στις μέρες μας.

Αλλά και η αναφορά μας σε όλους τους άλλους ρόλους και ερμηνείες, μικρούς και μεγάλους, δεν μπορεί να μην παραδεχτεί την δική τους συνεισφορά σε αυτό το υπέροχο που είδαμε. Έναν προς έναν.

Τέλος ξέρετε ότι οι τσιγγάνες στην πρώτη ταινία ήταν πραγματικές και επιλογή του Αλέκου Σακελλάριου, ο οποίος και εμπιστεύθηκε το πηγαίο τους ταλέντο.

Το μοτίβο των λαϊκών ανθρώπων

Στέκομαι σε αυτό γιατί μέσα από τις "λατέρνες" ο Αλέκος Σακελλάριος έφερε στο φως, όπως ήδη είπα παραπάνω, όλη εκείνη τη γκάμα των ανθρώπων του απλού λαού, πολλές φορές με τις παραβατικές τους μικροσυμπεριφορές αλλά με την αγνότητά τους. Για να τους θυμηθούμε στις παρακάτω εικόνες όπως τους είδαμε στην αλησμόνητη σκηνή με τα ζάρια.

Εικόνες και ύφος βγαλμένες μέσα από την πραγματική ζωή και τους πόνους της.

Η Μουσική και τα τραγούδια στις "Λατέρνες"

Ο Μάνος Χατζηδάκης έγραψε τη μουσική και στις δύο ταινίες. Ο Αλέκος Σακελλάριος τους στίχους. Τα τραγούδια τους , έγιναν τεράστιες επιτυχίες, έμειναν αθάνατα στο χρόνο και μέχρι σήμερα έμειναν στα χείλη όλων μας.

Το ....θρυλικό "Γαρύφαλλο στ' αυτί" από την πρώτη ταινία. Η Σούλη Σαμπάχ τραγουδάει μαζί με την Σπεράντζα Βρανά

Εδώ ο Τόλης Χάρμας τραγουδάει και χορεύει το "Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω". Τον αβαντάρει μοναδικά ο Βασίλης Αυλωνίτης. Από το 1:20 στο βίντεο πίσω αριστερά θα δείτε τον μεγάλο ΦΩΤΗ ΜΕΤΑΞΟΠΟΥΛΟ να καπνίζει και να επιβλέπει την χορογραφία!

Ο λατρεμένος Αυλωνίτης, ως Παυλάρας, τραγουδά στο Μικρολίμανο το "Αχ βρε παλιομισοφόρια"

Το πάθος του είναι απερίγραπτο

"Τα δυο σου χείλη είναι μέλι" τραγουδούν στο πανηγύρι της Παναγίας της Πλατανιώτισσας ο Βασίλης Αυλωνίτης και η Τζένη Καρέζη και το μαγαζί έρχεται ....τούμπα.

Πραγματικά ένας ολάκερος κόσμος. Δύο ταινίες, μια εποχή, μια κοινωνία, μια αιωνιότητα.

Με ένα διαχρονικό άρωμα λαϊκών ανθρώπων, τραγουδιών αλλά και ενός τρόπου ζωής και σκέψης βουτηγμένο στο αθάνατο ελληνικό φιλότιμο.

Ελπίζω, φίλες και φίλες, να περάσατε καλά σε αυτό το όμορφο ταξίδι με τη συντροφιά της λατέρνας και των ταινιών της.