"Ποιος φοβάται την Βιρτζινια Γουλφ". Το θεατρικό έργο του Edward Albee στον Κινηματογράφο

Το 1961-62, ο μεγάλος προοδευτικός θεατρικός συγγραφέας Έντουαρντ Άλμπι, γράφει το θεατρικό του έργο:  "Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ".

Ένα τρίπρακτο θεατρικό έργο, χρονικής διάρκειας περίπου στις τρεις ώρες, που έμελλε να αποτελέσει ένα από τα θρυλικότερα και ιστορικότερα θεατρικά έργα του σύγχρονου θεατρικού ρεπερτορίου.

Η προέλευση του τίτλου του έργου: Ο Συγγραφέας πήρε το παιδικό τραγούδι "Τρία μικρά γουρουνάκια"  (Three little pigs), του 1933, από την Walt Disney και έκανε ένα λογοπαίγνιο της αρχικής φράσης "Ποιος φοβάται τον μεγάλο κακό λύκο" αντικαθιστώντας τον με την διάσημη Αγγλίδα συγγραφέα Βιρτζίνια Γουλφ. Έτσι, το τραγούδι και ειδικά το ρεφρέν το συναντάμε πολλές φορές στα χείλη του ζευγαριού των πρωταγωνιστών.

Για την ιστορία, τη διαδρομή και την παγκόσμια απήχηση του θεατρικού αυτού έργου νομίζω δεν χρειάζεται να πούμε πολλά. Η καλλιτεχνική και πνευματική του επιρροή το κρατά ακόμα και στις μέρες μας, σχεδόν 60 χρόνια μετά, τόσο ζωντανό και τόσο ελκυστικό ώστε να συγκαταλέγεται στα θεατρικά εκείνα  έργα, που αποτελούν βασικό έργο-επιλογή στις θεατρικές σκηνές.

Εμείς εδώ, θα σταθούμε στην μία, μοναδική και συγκλονιστική μεταφορά του θεατρικού αυτού έργου στον Κινηματογράφο. Μια μεταφορά που είναι από τις λίγες φορές, που σεβάστηκε τόσο απόλυτα το πρωτότυπο έργο χωρίς να μπαίνει σε ουσιώδεις διαφορές ή μεταλλάξεις. 

Με λίγα λόγια το κινηματογραφικό έργο διατήρησε στο 80% τη θεατρική του δομή, με δράση σε εσωτερικό χώρο, προσθέτοντας, όμως, κάποιες δευτερεύουσες σκηνές εξωτερικού χώρου. Επίσης, στο κινηματογραφικό έργο προστέθηκαν δύο ανθρώπινοι χαρακτήρες, εντελώς διαφορετικοί, που δεν υπάρχουν στο θεατρικό. Ο πανδοχέας με την σύζυγό του, με ρόλους καθαρά βοηθητικούς.

Τόσο το θεατρικό όσο και το κινηματογραφικό έργο απαιτούν  απόλυτη προσήλωση σε αυτό, που διαδραματίζεται μπροστά στα πραγματικά έκπληκτα μάτια μας. Είναι ένα έργο πάρα πολύ δύσκολο, ένα συγκλονιστικό ψυχόδραμα, που μερικές φορές αγγίζει ή και ξεπερνάει τα όρια της ανατριχίλας. 

Πάμε σιγά-σιγά να δούμε το κινηματογραφικό έργο και να σταθούμε σε αυτό. 

"ΠΟΙΟΣ ΦΟΒΑΤΑΙ την ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ ΓΟΥΛΦ"

(Who's afraid of Virgina Wolf)

Πρεμιέρα:  22 Ιούνη 1966

Σενάριο:  ERNEST LEHMAN

Σκηνοθεσία:  MIKE NICHOLS

Παραγωγή:  ERNEST LEHMAN

Μουσική:  ALEX NORTH

Κινηματογράφιση:  HASKELL WEXLER

Μοντάζ:  SAM O' STEEN

Σκηνογραφία:  GEORGE JAMES HOPKINS

Ενδυματολογία:  IRENE SHARAFF

MIKE NOCHOLS-HASKELL WEXLER

ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ

RICHARD BURTON στο ρόλο του GEORGE

ELIZABETH TAYLOR στο ρόλο της MARTHA

SANDY DENNIS στο ρόλο της HONEY

GEORGE SEGAL στο ρόλο του NICK

ΘΕΜΑ-ΠΛΟΚΗ

Το έργο και, κατ' επέκταση, η ταινία παρακολουθεί ένα ώριμο παντρεμένο ζευγάρι. Τον Τζορτζ, που είναι καθηγητής ιστορίας σε ένα κολέγιο  και τη γυναίκα του, την Μάρθα, κόρη του συγκεκριμένου ιδρύματος. Θα εστιάσει στο να βγει στην επιφάνεια όλος ο εσωτερικός τους κόσμος αλλά και η εφιαλτική παθογένεια που χαρακτηρίζει την συζυγική τους σχέση.

Elizabeth Taylor-Richard Burton

Πιο συγκεκριμένα, παρακολουθούμε το ζευγάρι να επιστρέφει στο σπίτι τους τα μεσάνυχτα, ένα βράδυ του φθινοπώρου, μετά από μία δεξίωση στην Πανεπιστημιούπολη.

Στη διαδρομή, η Μάρθα θα ανακοινώσει στον Τζορτζ ότι περιμένουν στο σπίτι ένα ζευγάρι φίλων τους καλεσμένους να περάσουν το τέλος της νύχτας τους.

Είναι ο Νικ, ένας νεαρός καθηγητής και η γυναίκα του, Χόνεϊ.

Εκεί, μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας, ανάμεσα στο ζευγάρι, στον Τζορτζ και στη Μάρθα, ξεκινάει ένας αμείλικτος πόλεμος σύγκρουσης, που υπερβαίνει τα συνήθη ανθρώπινα όρια. Η σύγκρουση θα πάρει εντελώς unfair χαρακτηριστικά με αμοιβαίες προσβολές, με αμοιβαία χτυπήματα "κάτω από τη μέση" και με ανάσυρση στο προσκήνιο άκρως επώδυνων ιστοριών από το προσωπικό και κοινό τους παρελθόν.

Στην εσωτερική αυτή σύγκρουση, το ζευγάρι των προσκεκλημένων φίλων, ο Νικ με την Χόνεϊ, δεν θα μείνουν μήτε αμέτοχοι, μήτε αλώβητοι. Η όλη σύγκρουση θα τους παρασύρει και αυτούς, ανοίγοντας και το δικό τους παρασκήνιο της σχέσης τους. 

Δηλαδή, τον λόγο που ο Νικ παντρεύτηκε την Χόνεϊ, καθώς και την ιστορία των γονιών τους.

Βήμα το βήμα, η σύγκρουση θα κορυφωθεί και θα πάρει χαρακτηριστικά "ανθρωποφαγίας" προκαλώντας απανωτά σοκ στον θεατή, τόσο για την έκλυτη αθυροστομία των διαλόγων, απόρροια της έντασης και του θυμού που βγάζουν οι πρωταγωνιστές, όσο και όλων εκείνων των απόκρυφων στοιχείων που θα έρθουν βασανιστικά και μαρτυρικά στην επιφάνεια, προϊόν του στοιχειωμένου ψυχολογικού τους κόσμου.

Η Ταινία-η σκηνοθετική φόρμα

Η κινηματογραφική εκδοχή του θεατρικού έργου είναι ένα κλασικό συλλεκτικό αριστούργημα, που για όσους έχουν το κουράγιο να το πάνε μέχρι τέλους, θα δουν ένα δραματικό ψυχογράφημα σε noir φόντο. Ο σκηνοθέτης και οι συντελεστές "ανοίγουν" τον θεατρικό χώρο δράσης στο εσωτερικό του σπιτιού. Καταφέρνουν να δώσουν ένα μεγάλο βάθος πεδίου, για να "χωρέσει" η εξέλιξη του δράματος.

Τα σκηνικά, ο φωτισμός, η συγκλονιστική μουσική, οι διάλογοι που, από ένα σημείο και μετά, θα ηχούν σαν κροτάλισμα πολυβόλων με φονικές σφαίρες.

Το προσωπικό ξεγύμνωμα της ψυχής, τα κατά συνθήκη ψέμματα που θα έρθουν στο φως εκρηκτικά και όλα αυτά από ερμηνείες, που είναι αδύνατον να επαναληφθούν στον κινηματογράφο, όπως θα δούμε ξεχωριστά παρακάτω.

ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ

Νομίζω ότι η αναφορά πάνω στις ερμηνείες της τετράδας των πρωταγωνιστών της ταινίας έχει φτάσει σε τέτοια δυσθεώρητα ύψη, που καθιστούν αδύνατη κάθε περαιτέρω επεξεργασία.

Το ζευγάρι των πρωταγωνιστών, ELIZABETH TAYLOR-RICHARD BURTON, είναι εκτυφλωτικό και θεωρώ ίσως την πιο μεγάλη ιστορική τους παρουσία στη μεγάλη οθόνη. Το ότι τότε η μεγάλη Elizabeth, στα 34 της χρόνια, δέχτηκε να ερμηνεύσει το ρόλο μιας πενηντάρας γυναίκας με τις ανάλογες νευρώσεις και τη σωματική εμφάνιση, φανερώνει, σε όλο του το μεγαλείο, το επίπεδο αυτής της ηθοποιού, αλλά και την έλλειψη κόμπλεξ που την χαρακτήριζε.

Η πιο όμορφη, παρακαλώ, γυναίκα ηθοποιός εκείνης της εποχής για τον κινηματογράφο, δεν διστάζει να προσθέσει 14 κιλά στο καλλίγραμμο σώμα της, για να ερμηνεύσει ένα ρόλο, που θα γράψει ιστορία στα κινηματογραφικά πλατό.

Μαζί με τον "θηριώδη" ερμηνευτικά Richard Burton, όντας το πιο διάσημο ζευγάρι εκείνης της εποχής στο Χόλλιγουντ, δίνουν μια ερμηνεία βγαλμένη μέσα απ τη ζωή τους, μέσα απ τις ψυχές τους.

Οι εναλλαγές στα συναισθήματα, ηρεμία-έκρηξη, θρήνος-γαλήνη, θυμός-ηρεμία, επίθεση-συνύπαρξη, δίνονται με πρωτοφανή κατάθεση ψυχής έτσι ώστε ο θεατής να νιώθει δύο ανθρώπους να ξεγυμνώνονται μπροστά του, μένοντας με τη διάθεση να τους αγκαλιάσει τόσο στοργικά για να γεφυρώσει τα χάσματα και να κλείσει τις πληγές.

Επίσης το δεύτερο συμπληρωματικό ζευγάρι. Ο George Segal με την Sandy Dennis λειτουργούν παράλληλα του πρώτου. Χωρίς ίχνος υστέρησης ή απόστασης στα ερμηνευτικά επίπεδα, ενώνονται μαζί τους σε αυτόν τον εσωτερικό σπαραγμό. 

Sandy Dennis

George Segal 

ΟΙ ΒΡΑΒΕΥΣΕΙΣ

Η ταινία πέρασε, όπως θα δούμε παρακάτω, μέσα από συμπληγάδες πέτρες λογοκρισίας και πολέμου από ένα σκληρό πουριτανικό παρασκήνιο. Παρ' όλα αυτά, έσπασε τα σύνορα των ΗΠΑ και φυσικά καθιερώθηκε και μέσα στη χώρα, όσο και στο εξωτερικό.

Με μεγάλη, μάλιστα, και παγκόσμια αναγνώριση και καταξίωση. Δικαιωματικά!

17 Διεθνή κινηματογραφικά βραβεία και ακόμα 24 υποψηφιότητες την συνοδεύουν από τότε

Πιο συγκεκριμένα:

Η Ταινία, στις ΗΠΑ, ήταν υποψήφια για 13 Βραβεία OSCAR

Κατέκτησε τα ΠΕΝΤΕ από αυτά:

Α' Γυναικείος ρόλος, δικαιωματικά και πανηγυρικά για την Elizabeth Taylor

Βραβείο υποστηρικτικού ρόλου για την εκπληκτική Sandy Dennis

Φωτογραφία-κινηματογράφιση για το ασπρόμαυρο αριστούργημα του Haskell Wexler

Διακόσμηση Σκηνογραφία για τους Richard Sylbert & George James Hopkins

Ενδυματολογία για την Irene Sharaff

Υποψήφια ακόμα για: Α' αντρικό ρόλο του Richard Burton, Υποστηρικτικό ρόλο για τον George Segal, Εικόνα για τον Ernest Lehman, Σκηνοθεσία για τον Mike Nichols, Σενάριο για τον Ernest Lehman,  Μοντάζ για τον Sam O' Steen, Μουσική για τον Alex North

Δύο βραβεία BAFTA: Καλύτερης ταινίας και Α΄Γυναικείου ρόλου

Βραβείο GRAMMY για τη μουσική του Alex North

H συντηρητική επίθεση ενάντια στην ταινία

Η επίθεση, που δέχτηκε η ταινία, ήταν απλά συνέχιση αυτής, με την οποία οι συντηρητικοί κύκλοι υποδέχτηκαν και το θεατρικό έργο.

Όσον αφορά την ταινία, προβλήθηκε στην κρίσιμη περίοδο της κρίσης της Κούβας και το κοινό βρέθηκε, εξ απροόπτου, μπροστά σε ένα νέο ύφος που δεν είχε συνηθίσει. Προφανώς βρέθηκε μπροστά σε αλήθειες βαθιά απωθημένες ως ταμπού στις ψυχές των ανθρώπων και των ζευγαριών.

Το ως τότε μοντέλο ανοχής του Χόλιγουντ, δέχτηκε ισχυρότατο χτύπημα από την προβολή της ταινίας.

Συντηρητικοί κύκλοι και, φυσικά, η Καθολική Εκκλησία πρωτοστάτησαν με απειλές εκβιασμούς απέναντι στην Warner Bros, για να εμποδιστεί το γύρισμα.

Η ταινία ήταν άκρως ριζοσπαστική για τα σεξουαλικά της υπονοούμενα και τον σκληρό έως κυνικό λόγο που τότε δεν ακούγονταν σε ταινίες. Έτσι, εκείνη την εποχή η Ένωση κινηματογραφιστών ΗΠΑ πήγε σε κατάργηση του παλιού κώδικα λογοκρισίας, από τη μία και η Warner, από την άλλη, μαλάκωσε λίγο τη γλώσσα βάζοντας και προειδοποιητικό σήμα ενημέρωσης του κοινού.

Διάφορες πληροφορίες

Η ταινία είναι μαυρόασπρη και έχει διάρκεια 131'

Έχει γυριστεί σε στούντιο και το κόστος παραγωγής ανήλθε στα 7,5 εκατομμύρια δολάρια.

Τα έσοδα ξεπέρασαν στις ΗΠΑ τα 28 εκατομμύρια δολάρια.

Φίλες και φίλοι,

το "Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ" είναι ένα έργο που απαιτεί διάθεση αναζήτησης, αλλά και πολύ γερά νεύρα για να το παρακολουθήσει κανείς.

Μέσα σε κάθε του διάλογο κρύβονται σκοτεινές αλήθειες της συζυγικής μας συνύπαρξης, αλλά και της σχέσης των ανθρώπων.

Κρύβεται η κάθοδος στην κόλαση για την αναζήτηση έστω της λύτρωσης μέσα από αυτή τη δοκιμασία.

Η ταινία είναι ένα κλασικό αριστούργημα, που διδάσκεται πλέον στους ανθρώπους, που αγαπούν την τέχνη της σκηνής και της υποκριτικής και έχουν τη διάθεση να ακολουθήσουν τα χνάρια της.

Σας αφήνω παρέα με την μουσική του έργου, μέσα από την εξαίρετη  σύνθεση του Alex North