Το Film Noir στον Ελληνικό Κλασικό Κινηματογράφο

Μάρω Κοντού-Μιχάλης Νικολινάκος "Έγκλημα στο Κολωνάκι"

Η Δεκαετία του 1940, σηματοδοτεί την εμφάνιση στον Αμερικάνικο Κινηματογράφο, μιας ξεχωριστής κατηγορίας. Η Αστυνομική λογοτεχνία διαπερνά όλη τη δομή της τότε κοινωνίας. Το κυνήγι ενός χαμένου ονείρου. Την πλήρη κατάρρευση κάθε συστήματος αξιών. Την επικυριαρχία στο κοινωνικό γίγνεσθαι χαρακτήρων που συγκροτούν την τάξη του Υπόκοσμου και του περιθωρίου της.

Χαρακτήρες στην κυριολεξία “αντί-ήρωες” που δρουν και βιώνουν έναν σκοτεινό κόσμο, ερμητικά κλειστό, στον οποίον και προσπαθούν να επιβιώσουν, πολλές φορές με παντελώς άνομα αλλά και σκληρά μέσα.

Όλο αυτό αποτέλεσε μια ολάκερη σχολή, αυτή του Film Noir, που σημάδεψε την ιστορία του Κινηματογράφου για δεκαετίες, προσφέροντας ανεπανάληπτα αριστο

υργήματα, που θεωρούνται συλλεκτικά έργα κινηματογραφικής και αισθητικής τέχνης.

Το κύμα αυτό, δεν θα ήταν δυνατόν να μην επηρεάσει και την εποχή της ακμής του κλασικού Ελληνικού Κινηματογράφου. Έτσι λοιπόν έχουμε την παραγωγή μιας σειράς ταινιών που μπορούμε να πούμε ότι συγκρότησαν την σχολή του Ελληνικού Film Noir.

Η έναρξη αυτής της εποχής ξεκινά το 1959 με το πρώτο film noir του Ελληνικού Σινεμά. Ο Τζανής Αλιφέρης σκηνοθετεί το αριστούργημα του Γιάννη Μαρή “ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΟ ΚΟΛΩΝΑΚΙ”, προκαλώντας πάταγο στο Ελληνικό Κινηματογραφικό κοινό. Και κράτησε τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960.

Βιβέττα Τσιούνη-Νίκος Κούρκουλος  "ΑΜΦΙΒΟΛΙΕΣ"

Το λογοτεχνικό υλικό άντλησης

Το λογοτεχνικό και σεναριακό υλικό, από το οποίο άντλησε εμπνεύσεις το Ελληνικό Noir, κατά βάση ήταν τα μυθιστορήματα του Γιάννη Μαρή, του μεγάλου αυτού “Ιεράρχη” του αστυνομικού μυθιστορήματος στην πατρίδα μας. Επίσης υλικό έδωσε και ο Νίκος Φώσκολος με κάποια του έργα κύρια θεατρικά. Τέλος υλικό έδωσαν και τα σενάρια αυτών καθ’ εαυτών των σκηνοθετών.

Άννα Τάρη-Θάνος Μυλωνάς "Ο Θάνατος θα ξανάρθει"

Οι Επιρροές

Εκείνη την εποχή, πέραν από το κλασικό Αμερικάνικο Film Noir μεσουρανούσε και ο μεγάλος Άλφρεντ Χίτσκοκ, δημιουργός του ψυχολογικού θρίλερ τρόμου. Το μεγάλο έργο του “Η ΨΥΧΩ” δεν άφησε αδιάφορο το Ελληνικό Σινεμά. “Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ” του Ερρίκου Ανδρέου το 1961, σε μια ιδέα του Γιάννη Μαρή, αποτέλεσε το ύψιστο κόσμημα Ελληνικού ψυχολογικού θρίλερ τρόμου. 

Βούλα Χαριλάου-Μιχάλης Νικολινάκος "Ο Εφιάλτης"

Επίσης μια άλλη πηγή επιρροής είναι το κλασικό αστυνομικό είδος “whodunit” (ποιος το έκανε), με την μεγάλη Αγκάθα Κρίστι να παραδίδει μαθήματα έμπνευσης.

“Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΘΑ ΞΑΝΑΡΘΕΙ” του Ερρίκου Θαλασσινού το 1961 σε ένα θεατρικό του Νίκου Φώσκολου. Ένα αστυνομικό noir κλειστού χώρου με όλα εκείνα τα στοιχεία του κλειστοφοβικού.

"Ο Θάνατος θα ξανάρθει" Πλονζέ σε πλάνο συνόλου

Τέλος ο χώρος του κοινωνικού περιθωρίου, η Τρούμπα στον Πειραιά, αποτέλεσε την μεταφορά του Αμερικάνικου υπόκοσμου του Hard Boiled αστυνομικού μυθιστορήματος (Ρέημοντ Τσάντλερ, Μάικλ Κέιν, Ντάσιελ Χάμμετ) στα Ελληνικά δρώμενα με την συγκλονιστική “ΛΟΛΑ” του Ντίνου Δημόπουλου να αποτελεί στολίδι πραγματικό.

Διονύσης Παπαγιαννόπουλος στην "Λόλα" σε ερμηνεία συγκλονιστική

Ο Ιστορικός περίγυρος

Χρονικά το Ελληνικό Noir άντλησε τεράστιο μέρος από το μυστηριώδες “σκοτάδι” του στα χρόνια της Κατοχής. Δοσίλογοι, εγκληματίες, με μαύρο παρελθόν, αποτέλεσαν ένα πρώτης τάξεως υλικό χαρακτήρων που “έδρασαν” στην Φιλμογραφία του είδους. Επίσης η έναρξη της δεκαετίας του 1960, βρίσκει την Ελληνική κοινωνία διχασμένη με την αστική της τάξη, το λούμπεν λαϊκό στοιχείο και τα αντίστοιχα μεσοστρώματά της.

Νίκος Κούρκουλος στην "Λόλα" του Ντίνου Δημόπουλου

Οι Μόνιμοι Χαρακτήρες

Ο Αστυνόμος Μπέκας μεταφέρθηκε με εξαίρετη επιτυχία στην κινηματογραφική αλλά και στην συνέχεια τηλεοπτική οθόνη. Πρώτοι διδάξαντες ο μεγάλος ΤΙΤΟΣ ΒΑΝΔΗΣ, επίσης ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΕΡΤΟΣ, ο ΛΙΑΚΟΣ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ  και τέλος στην τηλεόραση ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΞΕΝΙΔΗΣ.

Οι επόμενοι δρώντες χαρακτήρες που πρωταγωνίστησαν ήταν Δημοσιογράφοι, Δικηγόροι, Καλλιτέχνες, Αρτίστες.

Μιχάλης Νικολινάκος στον "Εφιάλτη"

Οι Ταινίες

Ας κάνουμε μια γενική αναφορά σε μεγάλα Ελληνικά Film Noir που άφησαν τη δική τους βαριά ιστορία:

    • 1959  “ΕΓΚΛΗΜΑ στο ΚΟΛΩΝΑΚΙ” του ΤΖΑΝΗ ΑΛΙΦΕΡΗ σε σενάριο ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ

    • 1960  “Ο ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ ΑΓΑΠΟΥΣΕ ΠΟΛΥ” του ΙΩΝΑ ΝΤΑΪΦΑ σε δικό του σενάριο

    • 1960  “ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΑ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ” του ΓΡΗΓΟΡΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ σε σενάριο ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ

    • 1961  “Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ” του ΕΡΡΙΚΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ πάνω σε μια ιδέα του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ

    • 1961 “Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΘΑ ΞΑΝΑΡΘΕΙ” του ΕΡΡΙΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ σε σενάριο του ΝΙΚΟΥ ΦΩΣΚΟΛΟΥ

    • 1963  “ΧΩΡΙΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ” του ΓΙΑΝΝΗ ΔΑΛΙΑΝΙΔΗ σε σενάριο ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ

    • 1964  “ΑΜΦΙΒΟΛΙΕΣ” του ΓΡΗΓΟΡΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ βασισμένο στο θεατρικό του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ

    • 1964  “ΛΟΛΑ” του ΝΤΙΝΟΥ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ σε σενάριο ΒΑΓΓΕΛΗ ΓΚΟΥΦΑ

    • 1966 “Ο ΖΕΣΤΟΣ ΜΗΝΑΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ” του ΣΩΚΡΑΤΗ ΚΑΨΑΣΚΗ σε δικό του σενάριο.

    • 1969  “ΠΑΝΙΚΟΣ” του ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΣΙΩΛΗ σε δικό του σενάριο

Οι Ερμηνευτές

Τους χαρακτήρες στο Ελληνικό Noir ερμήνευσε μια μεγάλη ομάδα από τους Ηθοποιούς μας, άντρες και γυναίκες. Πρωταγωνιστές, δεύτεροι και υποστηρικτικοί ρόλοι. Άπαντες έδωσαν ρεσιτάλ ερμηνειών σε βαθμό τέτοιο που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τις μεγάλες ξένες ταινίες.

Ενδεικτικά να αναφέρουμε:

Τίτος Βανδής, Αλέκος Αλεξανδράκης, Χρήστος Τσαγανέας, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Θάνος Μυλωνάς, Μάρω Κοντού, Τζένη Καρέζη, Μαίρη Χρονοπούλου, Δημήτρης Μυράτ, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Ελένη Χατζηαργύρη, Μιχάλης Νικολινάκος, Δέσπω Διαμαντίδου και πάρα πολλοί ακόμα ερμηνευτές.

Μάρω Κοντού-Αλέκος Αλεξανδράκης στο "Έγκλημα στα παρασκήνια"

Δίπλα τους ότι καλύτερο είχε το Ελληνικό Σινεμά στο ...παρασκήνιό του. Μοντέρ, Σκηνογράφοι, Κινηματογραφιστές, Συνθέτες, Μακιγιέρ, Ενδυματολόγοι.

Αυτό είναι το Ελληνικό Film Noir της κλασικής περιόδου του Ελληνικού Κινηματογράφου. Μια σπουδή πάνω σε ένα είδος που παραδοσιακά συγκινεί, μαγεύει, εμπνέει, άμεσα συνδεδεμένο με τα πάθη και τα σκοτάδια της ανθρώπινης πηγής.

Άννα Τάρη-Θάνος Μυλωνάς "Ο Θάνατος θα ξανάρθει"