Κινηματογραφικοί Όροι: Παρουσίαση-Επεξήγηση (Μέρος 1ο)

Φίλες και Φίλοι

σήμερα λέω να δούμε μαζί ένα διαφορετικό θέμα στα Κινηματογραφικά μας μονοπάτια.

Δεν θα είναι κάποια ταινία, μήτε κάποια μεγάλη μορφή ή σχολή του Σινεμά.

Σήμερα θα κάνουμε κουβέντα που αφορά την ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ του Κινηματογράφου με τη χρήση κάποιων ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ που συναντάμε στην παρουσίαση και στην κουβέντα για κάποια ταινία.

Θα σας παρουσιάσω λοιπόν, εν συντομία, κάποιους ΤΕΧΝΙΚΟΥΣ ΟΡΟΥΣ στην Κινηματογραφική Παραγωγή, να τους επεξηγήσουμε εδώ παρέα να έχετε πληρέστερη άποψη στην αισθητική προσέγγιση ενός φιλμ.

Ξεκινάμε λοιπόν:

PLAN AMERICAINE-ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΠΛΑΝΟ

Από τους πιο κλασικούς όρους στην αισθητική του Κινηματογράφου στον τρόπο που βλέπουμε ένα κάδρο, μια εικόνα. Αμερικάνικο λέμε το Πλάνο όπου ένα πρόσωπο, φαίνεται από το Γόνατο και πάνω

Το συναντάμε πολύ συχνά μέσα σε ένα φιλμ.

Για τα είδη των λοιπών πλάνων έχω ήδη κάνει ανάρτηση στην οποία μπορείτε να δείτε όλα τα είδη των Κινηματογραφικών πλάνων εδώ:  

Αισθητική του Κινηματογράφου: Τα είδη των Πλάνων

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΠΛΑΝΑ (SHOT-REVERSE SHOT)

Πάρα πολλές φορές σε ένα φιλμ παρακολουθούμε δύο πρόσωπα να συζητούν αντικριστά. Έναν διάλογο δηλαδή πρόσωπο με πρόσωπο. Θα έχετε φυσικά παρατηρήσει ότι η κάμερα εστιάζει εναλλάξ πότε στον έναν πότε στον άλλον. Αυτό είναι το λεγόμενο "Αντίστοιχο Πλάνο"

Εδώ εστιάζει η κάμερα στους δύο άντρες που συζητούν. 

Εδώ βλέπετε πως θα εστιάζει εναλλάξ η Κάμερα στα δύο πρόσωπα δίνοντάς μας το Αντίστοιχο Πλάνο

ΑΞΕΛΕΡΕ-SLOW MOTION

Πολλές φορές έχετε δει ένα πλάνο να "τρέχει" αφύσικα γρήγορα στην Οθόνη. Όταν ο πραγματικός ρυθμός λοιπόν επιταχύνεται μιλάμε για πλάνο Αξελερέ.

Η ακριβώς αντίθετη περίπτωση μας πάει στην ΑΡΓΗ ΚΙΝΗΣΗ, στο λεγόμενο Slow Motion.

Και τα δύο αυτά πλάνα έχουν συγκεκριμένες "στοχεύσεις" στον θεατή.

ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΣΗ

Κατά τον Αριστοτέλη, στην Αρχαία Τραγωδία, έχουμε ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΤΑΥΤΙΣΗ του Ηθοποιού με τον ρόλο που ερμηνεύει.

Ο ΜΠΡΕΧΤ προσπαθεί να χωρίσει τη γοητεία του θεάματος με τη φόρτισή του και να το αντιμετωπίσει κριτικά.

Εκείνος που χρησιμοποίησε κατά κόρον αυτήν την "απόσταση" Ηθοποιού και συναισθήματος είναι ο μεγάλος MICHELANGELO ANTONIONI για να καταδείξει την αδυναμία του σύγχρονου ανθρώπου να επικοινωνήσει γύρω του.

ΒΑΘΟΣ ΠΕΔΙΟΥ (DEPTH OF FIELD)

Σε μια εικόνα, σε ένα κάδρο, έχουμε ένα αντικείμενο στο οποίο εστιάζει η κάμερα, Έμψυχο ή άψυχο. Πίσω από αυτό υπάρχει χώρος. Ανάλογα λοιπόν για το βάθος που έχουμε πίσω μιλάμε για αντίστοιχο βάθος πεδίου στην εικόνα μας

Προσέξτε εδώ ότι η κάμερα εστιάζει στον νεαρό άντρα. Στο βάθος του πεδίου, αρκετά διευρυμένο, έχουμε λοιπά πρόσωπα σε φλου εμφάνιση με την αντίστοιχη θαμπάδα. Ο Σκοπός είναι να εστιάσουμε στον νεαρό άντρα αλλά να "νιώσουμε" και στο βάθος την παρουσία των άλλων προσώπων ακαθόριστα.

Εδώ δείτε τι έχουμε. Το βάθος πεδίου είναι τεράστια διευρυμένο. Ναι μεν παρατηρούμε ευδιάκριτα τον ...Gary Cooper αλλά πίσω του διακρίνουμε καθαρά έναν τεράστιο χώρο σε βάθος πεδίου.

ΒΟΛΕ

Το "Βολέ" είναι μια μέθοδος σύνθεσης δύο πλάνων. Το ένα μπαίνει από κάποια γωνία που επιλέγουμε την ίδια στιγμή που το προηγούμενο σπρώχνεται προς άλλο μέρος.

ΔΙΑΔΟΧΙΚΟ ΜΟΝΤΑΖ

Το έχουμε όταν εναλλάσσονται πλάνα από δύο ή περισσότερες δράσεις που γίνονται είτε ταυτόχρονα την ίδια στιγμή αλλά σε άλλο χώρο.
Με λίγα λόγια έχουμε μια εικόνα που παρατηρούμε τον ήρωά μας να ανοίγει την εξώπορτα του σπιτιού και αμέσως στο επόμενο πλάνο βλέπουμε δύο άλλα πρόσωπα μέσα στο σπίτι τι ακριβώς κάνουν.

ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΟ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΝΤΑΖ

Εδώ μιλάμε πλέον για "προχωρημένα" πράγματα και τεχνικές που εφάρμοσε ο θρυλικός ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ στην εποχή της Οκτωβριανής Επανάστασης και μεγάλοι του δημιουργοί όπως ο ΚΟΥΛΕΣΩΦ, ο ΑΪΖΕΝΣΤΑΪΝ, ο ΒΕΡΤΩΦ και άλλοι.
Τι έχουμε εδώ ; Έχουμε την συνέχεια σε δύο πλάνα στα οποία οι εικόνες δεν έχουν καμία σχέση αφηγηματικά δηλαδή σε σχέση με το θέμα μας αλλά έχουν σκοπό να ΣΟΚΑΡΟΥΝ τον θεατή .
Πάμε να δούμε ένα παράδειγμα στην ταινία "Η ΑΠΕΡΓΙΑ"

Δύο διαδοχικά πλάνα. Καμία αντικειμενική σχέση μεταξύ τους στο μοντάζ. Για να δούμε όμως βαθύτερα. Στην πρώτη εικόνα, οι εργάτες χτυπιούνται δολοφονούνται και στην αμέσως επόμενη εικόνα, ένα ζώο σπαρταρά στα μάτια μας σφαγμένο.
Ο Συναισθηματικός παραλληλισμός είναι σαφέστατος. Αυτό είναι ένα δείγμα της επιστήμης του Διανοητικού ή Ιδεολογικού Μοντάζ. Οι εργάτες σφάζονται σαν τα ζώα.

ΕΜΨΥΧΩΣΗ-ANIMATION

Είναι το είδος του κινηματογραφικού φιλμ στο οποίο, μια σειρά από σχέδια, παλιότερα ζωγραφισμένα στο χαρτί και σήμερα δημιουργημένα στον Υπολογιστή αποκτούν "Ψυχική οντότητα".
Έτσι γίνεται το φιλμ κινουμένων σχεδίων και σήμερα πια το Animation film.

ΗΧΟΣ ΕΚΤΟΣ ΟΘΟΝΗΣ  (OFF SCREEN SOUND)

Είναι ένας ήχος ο οποίος παρεμβαίνει απότομα στην σκηνή που παρακολουθούμε και η πηγή του είναι εκτός κάδρου.
Π.χ. βλέπουμε στην Οθόνη μας ένα ζευγάρι να συζητά στην κουζίνα του σπιτιού του. Την ίδια στιγμή ακούγεται ο ήχος ενός φρεναρίσματος αυτοκινήτου έξω στο δρόμο χωρίς να τον βλέπουμε.
Μιλάμε για έναν ήχο εκτός οθόνης

ΖΕΝΕΡΙΚ  (GENERIQUE)

Είναι οι τίτλοι αρχής και τέλους μιας ταινίας στους οποίους αναγράφονται τα ονόματα όλων των συντελεστών

ΚΑΔΡΑΡΙΣΜΑ

Είναι η δημιουργία από τον σκηνοθέτη του "κάδρου" το οποίο στην συγκεκριμένη στιγμή βλέπει ο θεατής σε μια ταινία. Τα κάδρα φυσικά είναι συνεχώς διαδοχικά. Αποτελούνται από όλα τα στοιχεία, έμψυχα ή άψυχα που βλέπουμε

ΚΑΣΚΑΝΤΕΡ

Όλοι γνωρίζουμε τους αφανείς εκείνους ήρωες, που πολλές φορές παίζουν τη ζωή τους κορώνα-γράμματα για να ντουμπλάρουν τον πρωταγωνιστή ή τους ηθοποιούς σε κάποιες παράτολμες επικίνδυνες σκηνές.
Φυσικά υπάρχουν Ηθοποιοί που ουδέποτε ήθελαν κασκαντέρ. Ένας από αυτούς ο μεγάλος STEEV MAC QUEEN

ΚΕΚΛΙΜΕΝΟ ΚΑΔΡΟ-(CANTED FRAMING-OBLIQUE)

Εδώ το κάδρο μας έχει διαταραγμένη γεωμετρία στις αναλογίες του. Η Εικόνα παρουσιάζεται με σχετικές κλίσεις.

Η Τεχνική αυτή δίνει στον πρωταγωνιστή και στους ήρωες διαταραγμένο ψυχισμό ανάλογα με τη γωνία λήψης και την κλίση της. Εδώ π.χ. βλέπουμε την νεαρή Γυναίκα να παρατηρεί με ελαφριά αρνητικό κάδρο κάτι έξω από το πλάνο με δέος. Το άγνωστο και η κλίση στο κάδρο αυξάνουν τηνα γωνία και τον πιθανό τρόμο

Εδώ έχουμε διπλό συνδυασμό. Ενός κεκλιμένου κάδρου καθώς και γωνία λήψης σε contre plonzee. H σύγχυση είναι καθολική.

ΚΛΑΚΕΤΑ

Ο Γνωστός αναγνωρίσιμος ξύλινος μαυροπίνακας με το άνοιγμα επάνω αριστερά, στον οποίο αναγράφονται όλα τα στοιχεία της σκηνής που γυρίζεται. Θα ρωτούσε κανείς εύλογα, ποια είναι η χρησιμότητα του αντικειμένου αυτού.
Είναι απλό: Για να συγχρονιστεί στο μοντάζ αργότερα ο ήχος με την εικόνα.

ΚΟΝΤΡΑ ΦΩΤΙΣΜΟΣ  (BACK LIGHTING)

Μπορούμε με τον φωτισμό πίσω από ένα θέμα ή πρόσωπο να δώσουμε πολύ έντονα παραστατικά χαρακτηριστικά με τα οποία το θέμα μας θα αποκτήσει υποβλητική μορφή. Μπορεί να γίνει με μια σειρά τρόπους, είτε πολύ διακριτικά, όπως π.χ. εδώ:

ή να γίνει με ιδιαίτερα έντονο τρόπο, ειδικά σε ασπρόμαυρες ταινίες και φωτογραφίες όπως εδώ: ιδιαίτερη τεχνική που μεγαλούργησε στο κλασικό film noir.

ΚΥΡΙΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ  (KEY LIGHT)

Σε κάθε κινηματογραφική σκηνή-κάδρο, υπάρχει ένας φωτισμός. Συνήθως ο φωτισμός αυτός γίνεται από ΤΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ. Είναι ο λεγόμενος κύριος φωτισμός τριών σημείων.

ΜΙΞΑΖ

Είναι η τεχνική εκείνη διαδικασία στην οποία: Διάλογοι, Μουσική, Θόρυβος θα γίνουν ένα αρμονικό σύνολο. Με λίγα λόγια αρμονική μίξη διαφορετικών ήχων. Πολύ σπουδαία τεχνική διαδικασία για την αρτιότητα ενός φιλμ.

ΜΟΝΟΠΛΑΝΟ

Ένα συγκεκριμένο Κινηματογραφικό πλάνο που διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μαιτρ του είδους ; μα ο Θόδωρος Αγγελόπουλος με τα κλασικά πλάνα του σε πολύ αργό ρυθμό.

ΜΟΤΙΒΟ (MOTIF)

Ένα συγκεκριμένο στοιχείο σε μια Κινηματογραφική ταινία που επαναλαμβάνεται πολλές φορές. Η Χρήση του γίνεται για να αποδοθεί ξεχωριστή σημασία σε αυτό.

BOOM

Είναι το εργαλείο εκείνο στο οποίο στερεώνεται το μικρόφωνο για να συλλαμβάνει τους ήχους των ηθοποιών. Προφανώς κινητό και απαιτεί και τον ...άνθρωπο που θα το χειρίζεται, ο οποίος γίνεται και η σκιά των ηρώων, ο γνωστός BOOM MAN

Αντιλαμβάνεστε ότι ο Boom man ...πάει παντού στα πιο απίθανα σημεία που γυρίζεται μια σκηνή.
Θυμάστε στα παλιά Ελληνικά κλασικά φιλμ τη ....γνώριμη σκιά του boom να φαίνεται αδιάκριτη πάνω απ την οθόνη σε μια ...πρόχειρη δουλειά εκείνης της εποχής.

ΝΟΗΤΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

Είναι μια νοητή γραμμή που τέμνει την ευθεία γραμμή που συνδέει δύο κύριους ηθοποιούς σε μια σκηνή. Χωρίζει τη σκηνή σε αριστερό και δεξιό μέρος. Η Κάμερα δεν πρέπει να υπερβαίνει τον άξονα σε δύο διαφορετικές λήψεις γιατί έτσι μπερδεύεται ο θεατής σε σχέση με τα αντικείμενα και τους ανθρώπους στο χώρο.

*******************

Ελπίζω φίλες και φίλοι να ήταν σαφής η παρουσίαση και να σας βοήθησε να κατανοείτε ορισμένα βασικά πράγματα στην Κινηματογραφική δημιουργία.
Φυσικά το εγχείρημα θα συνεχιστεί σε επόμενα μέρη.

ΚΥΡΙΑ ΠΗΓΗ:  

Εδώ Κινηματογράφος/Λεξικό Κινηματογραφικών όρων